Październikowe opowieści

Październik 
Jesień po lesie chodzi się spowiadać
Na ucho bukom szepcze coś po cichu
I łza się kręci w oku października
Gdy liść - za pokutę - opada po liściu

Dzień w noc przechodzi nie wiadomo kiedy
Powiązani ze sobą niewidzialnym mostem
I tyle smutku jest w pustych konarach
Gdy jesień daje swój deszczowy koncert

Po okolicy w białych kołnierzykach
Brzozy odchodzą - za las - samotnie
A Matka Boska w dziurawej kapliczce
Przez cały czas z dzieciątkiem moknie

Nie naprawią daszku miejscowi anieli
Na motorach muszą jechać na dyskotekę
Nie naprawią - bo już zapomnieli
Więc jeszcze tylko chcą przekrzyczeć jesień

Jesień po lesie chodzi zagadkowa
Na ucho buka śpiewa pieśń miłości
I łza się kręci w oku października
Bo dziś październik umiera z zazdrości
Adam Ziemianin 

Październik to czas początku przygotowywania się do zimy, czasem wyciszenia po zbiorach plonów.
Nazwa października pochodzi od paździerzy – zdrewniałych części łodyg lnu lub konopi, powstających w wyniku oddzielania włókna. Październik kojarzył się dawniej właśnie z pracą, a dokładniej – z międleniem lnu lub konopi. Dawna obróbka lnu bądź konopi była zajęciem niesłychanie zajmującym. Zajmowano się nią jednak powszechnie, gdyż z roślin tych pozyskiwano cenny olej, a także włókna na tkaniny. Odpadkami tego procesu były właśnie rzeczone paździerze. Stąd też miesiąc ten zwano dawniej również obocznymi nazwami: paździerzec, paździerzeń.
Innym staropolskim określeniem na październik jest winnik – nazwa  ta przywołuje skojarzenie z  winogronem i winem. Była to pora rozpoczęcia winobrania.
Łużyczanie korzystają do dziś czasem z nazwy winowc. Podobna forma była obecna również w języku starogermańskim, gdzie październik był określany jako Weinmond.  Jeszcze inną znaną w Polsce regionalną nazwą tego miesiąca jest pościernik, od ściernie: łodygi, które zostały na polu po ścięciu zbóż.
Nazewnictwo października wśród pozostałych narodów jest różnorodne. Dla Chorwatów jest to już listopad, zaś Czesi i Kaszubi kojarzą ten miesiąc z rują jeleni, stąd říjen i  rujan. Inną nazwą mogą się również poszczycić Ukraińcy, którzy używają wyrazu жовтень, przywodzącego skojarzenia z żółtą barwą – to właśnie w tym czasie intensywnie żółkną liście drzew. Wśród słowiańskich nazw na pewno godna uwagi jest Białoruś i tamtejsze кастрычнік, które podobnie jak w wypadku Polski, ma związek z obrabianiem lnu.
Pozostałe kraje przejęły terminologię łacińską, gdzie october wyprowadza się po prostu od przymiotnika „ósmy” – od kolejności z kalendarza rzymskiego.
 Październik
 Jaskółeczki nie czekały
 na jesieni przyjście.
 Lecieć chciałyby za nimi
 kolorowe liście.
 Lecz tymczasem pozostają
 w wyzłoconym lesie
 aby pięknie wyglądała
 złota polska jesień.
 Choć to jesień, świerk czy sosna
 nie ma złotych igieł,
 i choć ptaki odleciały
 raźno ćwierka szczygieł.
 Dziobie ziarnka suchych ostów,
 barwami się mieni,
 jakby sobie nic nie robił
 z tej całej jesieni.
 znalezione w Internecie

Październik to zwykle czas babiego lata, kiedy w łagodnym cieple słońca pajączki snują swoje srebrzyste nici, a wiatr niesie je nad polami, zaczepiając o gałęzie drzew. Najprawdopodobniej w średniowieczu utrwaliło się przekonanie, że te pajęcze nici są pozdrowieniami od błogosławionych dusz. Dlatego też uważano, że nie należy wyrzucać pająków z domu ani tym bardziej zabijać ich, gdyż są pośrednikami pomiędzy niebem a ziemią, dzięki którym zmarli bliscy dają nam znać, że o nas myślą i pamiętają. Październik był też miesiącem poświęconym najświętszej Marii, w czasie którego odmawiano modlitwy różańcowe. Z tego powodu w wielu krajach Europy uważano go za wyjątkowo sprzyjający zawieraniu związków małżeńskich. Jako szczególnie szczęśliwe dni wskazywano 4 lub 10 października, kiedy hołd oddawano Matce Boskiej Różańcowej. Twierdzono, że pary, które wówczas się połączą, zawsze pozostaną sobie wierne. Nad 21 października opiekę sprawowała św. Urszula. Według legendy miała być córką króla Brytów i wraz z innymi kobietami została schwytana i zgładzona przez pogańskich piratów. Uznawano ją za patronkę chroniącą kobiety przed namolnymi zalotnikami i tymi, którzy chcieliby im uczynić krzywdę, nastawać na ich cnotę lub w inny sposób odebrać im cześć. Osoby, które w swoim życiu doznały takich przykrości lub czuły się w jakiś sposób zagrożone takimi działaniami, modliły się do św. Urszuli w dniu jej święta i zapalały świece przed ołtarzem. 21 października obchodzono też dzień św. Korduli, patronki chroniącej kobiety przed samotnością. Dzięki modlitwom do niej można było nawet w niemłodym wieku znaleźć dozgonnego towarzysza. Na jej pomoc mogły liczyć niezamożne wdowy w kwiecie wieku, które szukały kogoś, kto wspierałby je w trudnym codziennym życiu i zaopiekował się dorastającym potomstwem. Dlatego też w dzień św. Korduli w kościołach licznie stawiały się samotne kobiety i ich rodziny, modląc się w intencji znalezienia partnera życiowego.
Ostatni dzień października w krajach celtyckich był oddany we władanie duchom, demonom i czarownicom. Zanim święto to stało się pretekstem do maskarad i straszenia sąsiadów, traktowano je bardzo poważnie jako dzień, w którym magiczna energia wyjątkowo silnie oddziałuje na ludzi. Uważano na przykład, że dzieci przychodzące na świat w tym dniu są obdarzone niezwykłymi zdolnościami - potrafią przewidywać przyszłość, wypowiadane przez nich słowa mogą nabierać mocy zaklęcia, w ich rękach różdżka zaczyna wskazywać podziemne cieki wodne i złoża minerałów. Radość z narodzin w ostatnim dniu października przyćmiewała jednak obawa przed wpływem złych mocy na dziecko. Czy uda mu się otrzymać tylko dobre dary od duchów - jak intuicja czy jasnowidzenie, czy też jego duszą zawładnie ciemna strona i posiądzie moc rzucania klątw i złych uroków.
Październik dla dawnych Słowian był czasem wyciszenia po obchodach Święta Plonów. W miesiącu tym ludność przygotowywała się do spotkania z duchami przodków, Zaduszek i słynnych Dziadów, które wypadały na przełomie października i listopada. W miesiącu tym przede wszystkim ludzie przygotowywali się jednak do nadchodzącej zimy – wszakże październik jest pierwszym w całości jesiennym miesiącem, w którym bardzo często piękna złota jesień ustępowała na rzecz jesiennej słoty. Znaczne obniżenie średniej temperatury oraz ogólne pogorszenie pogody sprawiają, że ludność nieprzerwanie od dawien dawna szukała sposobów na to, by jakoś się rozgrzać.
Jesień
O, jakie rzewne widowisko:
Czerwone liście za oknami
I cienie brzóz, płynące nisko
Za odbitymi obłokami.

Pies nie ujada. Zły i chory
Omija cienie października,
Na tykach ciepłe pomidory
Są jak korale u indyka,

Na babim lecie, zawieszonym
Między drzewami jak antena,
Żałośnie drga wyblakłym tonem
Niepowtarzalna kantylena,

Rzednąca trawa, blade dzwońce,
Rozklekotane późne świerszcze,
I pomarszczone siwe słońce,
I ja - piszący rzewne wiersze.
Jan Brzechwa

Październikowe przysłowia ludowe:

Gdy jesień zamglona, zima zaśnieżona.

Gdy październik ciepło trzyma, zwykle mroźna bywa zima.

Gdy październik ze śniegiem przybieży, na wiosnę długo śnieg na polach leży.

Październik chodzi po kraju, cichnie ptactwo w gaju.

Liść na drzewie mocno trzyma, nie tak prędko przyjdzie zima.

W październiku kawek gromada słotne dni nam zapowiada.

Październik stoi u dwora - wykop ziemniaki z pola.

Gdy w październiku śniegi, lody, to w styczniu będzie dużo wody.

W październiku, gdy liść z drzewa niesporo opada, późną to wiosnę zapowiada.

Kto sieje na świętą Jadwigę, ten zbiera figę (15.10.)

Październik ciepły - będzie luty skrzepły.

Od świętej Urszuli chłop się kożuchem otuli (21.10.)

Gdy październik mokro trzyma, zwykle potem ostra zima.

W październiku, gdy liść z drzewa niesporo opada, późną to wiosnę zapowiada.