Majowy przypływ wspomnień

PRZYZWOLENIE

Pozwól przypłynąć wspomnieniom

tym najzwyklejszym

co niegdyś zbudowały twój świat

pozwól zaśpiewać ptakom i rozkwitnąć kwiatom

niech rześki wiatr otworzy okno

nie obawiaj się pamiątek

schowanych na dnie staroświeckiej szuflady

przygarnij słowa zapachy kolory

obudź uśpione marzenia

dotknij mokrej ziemi i nie wstydź się łez.

Zaczynają kwitnąć róże. Zbyt szubko... To przypomina mi, że zbliżają się powoli moje imieniny. Tak, tak do końca maja jeszcze trochę czasu, ale ja wraz z początkiem maja, matur już o nich myślę. Data moich imienin jest bardzo związana z moją Babcią, chociaż praktycznie nigdy tego dnia ze mną nie świętowała. Jak to możliwe? Jak już kiedyś wspominałam, na początku imieniny obchodziłam latem. Wówczas zazwyczaj byłam u Dziadków. Ten dzień spędzaliśmy  na działce. To był jedyny możliwy termin imienin w całym roku. A potem Babcia w kalendarzu Przyjaciółki odnalazła, że powinnam świętować w inne dni, a na pewno nie w wakacje. I tak od wielu lat świętuję w tym jednym z najpiękniejszych miesięcy.

Dzień moich pierwszych majowych imienin dzieliło tylko kilka dni, od tego w którym zabrakło Babci...

TĘSKNOTA

Tnie ostrzem świeżą łzę

nie zważając na okoliczności

uderza falami we wspomnienia

z natarczywością chwili budzi pamięć

wydobywa najskrytsze okruszki

kroi skołatane serce na tysiące

cząstek o nierównych krawędziach

wiesz że ich nie posklejasz

a jednak otwierasz ramiona

przygarniasz tęsknotę z czułością

rozmawiasz z nią jak z przyjaciółką

i karmisz się bólem o gorzko słodkim smaku…

Niedawno jak tylko poranny promień króla Słońce  musnął ściany mojego mieszkanka, to wspomnienia jakby na to czekały i nieśmiało wyjrzały ze swojej szuflady. Jeszcze trochę zaspane przeciągnęły się, uśmiechnęły i ochoczo  z niej wyfrunęły. Zaraz też, jak to miały w swoim zwyczaju, otuliły mnie lekkim, utkanym z nitek pamięci szalem. Z przodu przypięły niewidoczną broszkę, aby szal nie zsunął mi się z ramion. I już wiedziałam, że szybko nie dane będzie mi go zdjąć...

No cóż... Nie pozostawało mi nic innego, jak tylko przysiąść na chwilę i przenieść się do minionego wieku.

Tak już mam, że przeszłość często idzie za mną krok w krok przez całe życie i nie chce mnie opuścić... Przywykłam do tego.

To prawda, że patrzenie często w przeszłości często odsuwa moje myśli od  teraźniejszości. Czy warto  zatem odwracać głowę?

Przecież jestem osobą raczej twardo stąpającą po ziemi, która zdaje sobie sprawę, że powinna żyć i żyje dniem dzisiejszym i tym, co jeszcze może mnie czekać.

Tym razem to same wspomnienia przypomniały o sobie. Zbyt długo nie zaglądałam do ich "mieszkanka". Zatęskniły za mną. Szufladę wspomnień otwieram na chwilę tylko w szczególnych momentach. Tym razem byłam skupiona przede wszystkim na teraźniejszości .

Może więc wspomnienia pomyślały, że o nich zapomniałam? Wystraszyły się, że odeszły w niepamięć? Po prostu bały się o swoją przyszłość?

Tego nigdy im nie zrobię. Nie zapomnę o nich. Przecież nie można do końca odrzucić przeszłości. Zresztą nie sposób amputować pamięci. Zawsze odezwie się niepytana. Wspomnienia cały czas gdzieś się czają gotowe, aby nas dopaść czy to w zapachu, dźwięku.... Nie jest łatwo uwolnić się od ich bagażu... No chyba, że nie ma się solidnych korzeni. Jednak z drugiej strony bez tych korzeni dryfuje się przez życie jak puch dmuchawca na wietrze.

Jednak i ja boję się o przyszłość przeszłości. Zwłaszcza kiedy myślę o kolejnym pokoleniu.

Rówieśników moich rodziców jest coraz mniej. Praktycznie poza nimi tylko moje pokolenie jest pomostem pomiędzy tamtym, ubiegłowiecznym światem a światem dzisiejszym.

Czy po nas ktoś jeszcze będzie pamiętał tamten świat? Czy moja szuflada wspomnień przetrwa?

Tak powiało smuteczkami... Ale kolejny kwiecień przywiał smutne wieści. Myślałam, że tylko ten zeszłoroczny taki był, ale cóż... I ten przygnębił mnie, co prawda nie tak bardzo jak rok temu, ale zawsze...

ZAPACH WSPOMNIEŃ

Przywołuję zapach lata

bukiet ziół zbieranych o świcie

z rosą dzieciństwa zerwaną o poranku

lato pachnie truskawkami

czerwienią barwiących poletko pod lasem

a może pierogami klejonymi miłością

woń róż miesza się z owocowym sokiem

jedno i drugie spływa ze stołu

pokrytego kraciastą ceratą

za chwilę mama zarzuci pierogi na wrzątek…

ocieram mokre oczy zasnute zimową ciszą…

wiersze i obrazy Basia Wójcik

Mamy jednak maj. Świat zwolnił na chwilę w podziwie, uśmiechu, ale i w zdziwieniu. Już po niezapominajkach, konwaliach... Wszystko dookoła się spieszy, nie chce przystanąć. Nawet natura pędzi jak nigdy dotąd. Kto to widział, żeby o tej porze było już po bzach, kwitnących kasztanach...? Co będzie latem, jesienią...?

Dlatego może warto porzucić wszelkie obawy i niczego nie odkładać na potem i zdecydować się na wyjazd? Tak... Powinnam podobnie jak rok temu zrobić sobie prezent imieninowy i pojechać do mojego Miasteczka?

Już słyszę pytanie: Znowu? Po co wracać do przeszłości, która już nie istnieje? Przecież trzeba poznawać nowe, nieznane miejsca....

Ale ja już tak mam, że najlepiej odpoczywam w znanych miejscu, zwłaszcza, gdy podróżuję sama. Tam czuję się pewnie, bezpiecznie... A tak naprawdę jestem najzwyczajniej na świecie zakochana w moim Miasteczku... Czy jednak jest to miłość nadal wzajemna?

Czy zawsze tylko na dole...?

Fiołkowo

Serce obudzone

tchnieniem przedwiośnia

pierwszym promykiem słońca

rozświetlone oczy

jak delikatne fiołki

których szukam dla ciebie

moje maleńka dziewczynko

uśmiechająca się do mnie fiołkowo

przypominasz mi

moje dzieciństwo

pełne fiołków i stokrotek

które są zawsze tak samo świeże

mimo upływu kolejnych rocznic

z radością przedwiośnia

będziemy szukać razem

fioletowych drobiazgów

osłaniających nasze marzenia

upojnym zapachem szczęścia.

Dziś roślina, której kwiaty wszyscy lubimy, a która już w marcu potrafi tworzyć kobierce na naszych trawnikach.

Ale czy na pewno będzie to opowieść o tym konkretnie gatunku? Chyba nie do końca...

Każdy zna tego fioletowego z żółtym oczkiem kwiatka.

Tak, mowa o fiołku wonnym, który ze względu na swój przyjemny zapach jest najpopularniejszy, najatrakcyjniejszy...

Gatunek ten występuje zdziczały w lasach, parkach, zaroślach... Jest jednak też chętnie uprawiany w ogrodach. W moim ogrodzie co roku na przedwiośniu tworzy piękne, liczne kępki...

Pięknem fiołka wonnego zachwycano się już od najdawniejszych czasów. Świadczą o tym mity, legendy.... Jeden opowiada o pięknej córce Atlasa, którą prześladował bóg słońca Apollo. Poproszony o pomoc Zeus zamienił ją w piękny filigranowy kwiatek i ukrył w cieniu gajów. Dlatego zapewne fiołek stał się symbolem skromności. W Grecji uważano go za kwiat zmarłych, dlatego sadzono go na grobach dzieci i młodych osób. W starożytnym Rzymie obchodzono święto ku czci duchów zmarłych, Violaria, kiedy to przystrajano groby fiołkami.

Jest też legenda, że fiołek wonny wyrósł z łez, które wypłakał Adam wzruszony, że Bóg odpuścił mu grzechy.

Według niektórych źródeł, w starożytności fiołek wonny był symbolem płodności i miłości, dlatego uznawano go za święta roślinę.

W chrześcijaństwie przez kolor swoich płatków związany z męczeństwem Chrystusa.

Fiołek wonny, czyli Viola odorata. Jest to gatunek z rodziny fiołkowatych (Violaceae), który występuje naturalnie w Europie, Azji i Afryce Północnej. Jednak obecnie jest rozpowszechniony na całym świecie..

Fiołek wonny został już doceniony w starożytności. Grecy i Rzymianie używali go do produkcji perfum oraz leków. Także w średniowieczu był popularnym składnikiem kosmetyków i leków ziołowych. W czasach renesansu fiołek wonny był symbolem miłości i czystości. Natomiast epoka  wiktoriańska przyniosła modę na uprawę fiołków jako ozdoby ogrodów. .

W medycynie ludowej fiołek wonny był stosowany w leczeniu różnych dolegliwości, takich jak kaszel, bóle głowy, problemy z trawieniem...

Dziś fiołek wonny jest nadal ceniony ze względu na swoje właściwości lecznicze. Działa przeciwzapalnie, moczopędnie, wykrztuśnie, napotnie, odkażająco, żółciopędnie, rozkurczowo, zmiękczająco, przeciwgrzybicznie....

Dodatkowo liście zawierają witaminę C, która jako silny przeciwutleniacz wspiera walkę z wolnymi rodnikami. Fiołek uszczelnia naczynia krwionośne, leczy choroby skóry...

Fiołek wonny wykorzystuje się w przemyśle kosmetycznym, perfumeryjnym... Jest cennym składnikiem do produkcji kremów, mydeł, szamponów, perfum...  Z jego kwiatów można również przygotować wzmacniającą płukankę do włosów lub tonik do oczyszczania twarzy.

Fiołek wonny jest także popularny w kuchni, gdzie dodaje się go do sałatek, napojów... Świeże kwiaty często wykorzystywane są jako dekoracja deserów.

Zatem fiołek wonny to roślina o wielu właściwościach. Jego urocze kwiaty, piękny zapach sprawiają, że jest on wykorystywany w wielu dziedzinach. .

FIOŁKI

Wasza nieśmiałość

pokrywa zakamarki ogrodów i serc

pierwsze z pierwszych

w skromności istnienia

budzicie zachwyt słońca i ludzi

trzeba uklęknąć by dotknąć kwiatu

trzeba uklęknąć

by pojąć sens życia...

Są też inne fiołki. Chociażby fiołek polny, czy też trójbarwny.  Są one jednak często mylone ze sobą.

Fiołek polny różni się nieco od swojego kuzyna. Ma mniejsze kwiaty, najczęściej w barwach białych i żółtych (czasami z domieszką koloru fioletowego). Fiołek trójbarwny ma kwiaty większe, intensywnie zabarwione na fioletowo-żółty kolor. Odróżnienie obu gatunków jest  ważne w przypadku zbioru ziela w celach leczniczych. Fiołek polny mimo licznych związków mineralnych (saponiny, flawonoidy, garbniki, barwnik antocyjanowy, karotenoidy, kwasy organiczne, sole mineralne, olejki eteryczne, rutynę)  ma niewielkie właściwości lecznicze.

W medycynie ludowej wykorzystywano jego działanie moczopędnie, odtruwające. Zewnętrznie był stosowany przeciwko trądzikowi młodzieńczemu.

Natomiast jego kuzyn fiołek trójbarwny jest cenioną rośliną zielarską.

Fiołek trójbarwny, nazywany jest również  macoszką, sierotką, jaskółczym oczkiem, trojankiem, kwiatkiem św. Trójcy. Jest rośliną z wywodzącą się z południowej Europy i zachodniej Azji.

U Słowian fiołek trójbarwny, był związany z obchodami Nocy Świętojańskiej. Z kwiatem tym wiąże się też legenda o miłości kazirodczej. Według niej brat i siostra, połączeni tego rodzaju uczuciem, przemieni zostali w bratki.

Informacje o fiołku trójbarwnym pojawiły się już w zielniku Johna Gerarda z 1597 roku. Uważano, że jest on pomocny w leczeniu konwulsji u niemowląt, w czasie infekcji płuc, w leczeniu strupów, swędzenia i wrzodów. Za pomocą jego naparów obniżano gorączkę, płukano gardło. Używano go jako środka przeczyszczającego, wykrztuśnego, uspokajającego, czyszczącego krew...

Właściwości lecznicze fiołka trójbarwnego są zatem warte uwagi. Obecnie wiadomo, że działa on moczopędnie, wykrztuśnie, napotnie, żółciopędnie, odtruwająco, przeciwzapalnie, przeciwalergicznie... Reguluje przemianę materii, uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne. Najlepiej stosować go z witaminą C, która dobrze się z fiołkiem wchłania. .

Dobrze go stosować, gdy pojawiają się choroby skórne, przeziębienie, nieżyty układu oddechowego, kaszel, nadciśnienie, reumatyzm, gorączka, zapalenie spojówek i inne problemy z oczami, choroby alergiczne, zatrucia...

Kompresy z fiołka pomagają zlikwidować obrzęki i cienie pod oczami.

Jako lek dermatologiczny, głownie przeciwtrądzikowy fiołek był propagowany już w XIX wieku. Dlatego nasze prababki piły napar z bratka, aby mieć piękną, gładką cerę. Piły go głownie na wiosnę, aby oczyścić organizm po zimie.

Dzięki Joli  dowiedziałam się, że:

"W przypadku uczucia suchości, słabym nawilżeniu, wysuszonej skórze, tkankach wewnętrznych, suchym kaszlu - lepszym wyborem będą fiołki, które są nawilżającą wersją pokrzywy. Jeżeli ktoś odczuwa suchość, a chce oczyścić, wzmocnić i odżywić organizm może popijać fiołkowo-pokrzywowe napary, w równych proporcjach obu ziół, albo pominąć pokrzywę."

A ponieważ trudno byłoby mi wyrzec się pokrzywy piję ją z fiołkiem.

BRATKI

Były jak czarowne oczy

kolorowe i wesołe bratki

kwiaty mojego dzieciństwa

przywoływane wraz z wiosną i niedostatkiem

rękoma mojej mamy

zatapiałam w nich oczy dziecka

spragnionego wiosennego piękna

miały wszystkie barwy świata

do dziś nie wiem które były najpiękniejsze

bo wszystkie stroiły się

w barwy szczęśliwego dzieciństwa…

wiersze Basia Wójcik

Wszystkie gatunki fiołka są bardzo pospolite w naszym kraju. Rosną na łąkach, ugorach, po przydrożach, na wzgórzach, trawnikach, w ogrodach.... Dlatego, jeżeli chcemy korzystać z ich właściwości, to najlepiej poszukajmy ich sami dookoła...

Tkanie codzienności

Cztery jędze spod Swarzędza

Nad rzeczułką pod Swarzędzem

przędą przędze cztery jędze,

przy przędzeniu życie pędzą,

o pieniądzach w kółko ględzą:

– Przyszłość jędzy leży w przędzy!

– Przędźmy przędzę dla pieniędzy!

– Szybciej! Szybciej przędźmy przędzę!

– Więcej! Więcej, drogie jędze!

– Żyć nie warto bez pieniędzy!

– Tylko głupcy żyją w nędzy!

– Szybciej! Szybciej przędźmy przędzę!

– Więcej! Więcej, drogie jędze!

Nad rzeczułką pod Swarzędzem

przędą przędzę cztery jędze,

przy przędzeniu życie pędzą,

o pieniądzach w kółko ględzą...

Małgorzata Strzałkowska

Dawno nie pisałam o książce, którą akurat przeczytałam, a która zrobiła na mnie pewne wrażenie.

Ostatnio pisałam, że miałam okazję zapoznać się z fragmentami książki Natalii de Barbaro "Przędza". Zaciekawiły i zaintrygowały mnie one tak bardzo, że "cierpliwie" czekałam w bibliotecznej kolejce.

"Przędza" jest kolejną książką tej autorki. „Czuła Przewodniczka”, jak czytałam, była ponoć rewelacją wydawniczą ostatnich lat... Jak to możliwe, że o niej nie słyszałam?

Z drugiej strony może to dobrze, że miałam czysty, niezapisany poprzednią książką umysł... Jednak mimo to oczekiwałam czegoś specjalnego... Jak już napisałam zaciekawiły mnie fragmenty książki czytane w radio przez Maję Ostaszewską.

Książka oparta jest na motywie tkania... I to mnie przede wszystkim zauroczyło. Przecież od dawna piszę, że ja też tkam moje opowieści....

Natalia de Barbaro rozróżnia dwa sposoby poruszania się po świecie. Człowiek przechodzi przez życie jako łucznik lub tkacz.

Łucznik stara się trafić do wyznaczonego celu, na którym tylko się koncentruje. Tkacz powoli tka swoją tkaninę, przeplata nici, całkowicie skupia się na procesie tworzenia, a efekt pozostaje na dalszym planie.

Mogę powtórzyć z całym przekonaniem za autorką:

Zdecydowanie bliżej mi do tej drugiej energii, choć przez wiele lat swojego życia działałam jak łucznik. Mierzyłam do celu, odhaczałam kolejne zadania (...). Życie na pełnych obrotach, z wiecznie napiętą cięciwą. Myślę, że w tej pogoni nie byłam jedyna. Wiem, że wiele z nas wybiera energię łucznika, bo tego oczekuje od nas współczesny świat. Nie da się jednak w pełni rozgościć w swoim życiu, jeśli nie żyje się w zgodzie ze swoją energią.

Sposobem na zatrzymanie się, odłożenie łuku jest właśnie niespieszne, uważne tkanie. Wówczas skupiamy się na tym co zwykłe, codzienne. Dostrzegamy i zachwycamy się tym, co dla łucznika jest niewidoczne, na co on po prostu nie zwraca uwagi, co mu umyka....

Łucznik nieustannie odhacza kolejne zadania, goni za sukcesem, jest w ciągłej gotowości, aby zadowolić, wszystkich dookoła, mierzy stale wyżej i wyżej... Niestety życie w takim pędzie, napięciu ma swoją cenę... Stajemy się zmęczeni, zupełnie wypaleni, w środku mamy pustkę.....

W świecie pełnym trudu i często nieuniknionego znoju warto szukać właśnie tej tkackiej lekkości. Wymyśliłam sobie nawet słowo „lekkoduszyć” i staram się regularnie tę czynność uprawiać. Wbrew pozorom nie trzeba do tego wiele, ani czasu, ani przestrzeni. Chodzi o bezinteresowną wymianę ze światem. Czasem to jest zauważenie kwiatka przy drodze, czasem uśmiechnięcie do pani na poczcie albo pogłaskanie kota. Takie momenty, które mogą umknąć, jeśli nasze życie zamieniamy w bieg z przeszkodami.

Żyjąc w pędzie i hałasie, można przestać słyszeć i czuć, a bez tego czucia, bez kontaktu z ciałem nie da się żyć po swojemu. Bo skąd mielibyśmy wiedzieć, czego chcemy, a czego nie, jeśli jedyne, co słyszymy, to przyspieszone tętno i opinie innych ludzi.

Jednak, aby to osiągnąć, trzeba stworzyć porozumienie między łucznikiem a tkaczem. 

Piękne to słowo - „lekkoduszyć”. 

Natalia de Barbaro tworzy nowe słowa, ale to mnie  oczarowało... 

Tkanie bez celowania jest splątaniem, a celowanie bez tkania staje się mechaniczne.

Zdaniem autorki obie te energie należy umiejętnie przeplatać

Łucznictwo i tkactwo.... W prawdziwym życiu praktycznie nie są ze sobą związane, to jednak w książce spotykają się,  przeplatają... Dla każdego z nas ważne powinno być także docenianie małych rzeczy... Nie należy żyć tylko szybciej, mocniej, chociaż świat nieustannie tego od nas wymaga...

Tańcowała igła z nitką

Tańcowała igła z nitką,

Igła - pięknie, nitka - brzydko.

Igła cała jak z igiełki,

Nitce plączą się supełki.

Igła naprzód - nitka za nią:

„Ach, jak cudnie tańczyć z panią!”

Igła biegnie drobnym ściegiem,

A za igłą - nitka biegiem.

Igła górą, nitka bokiem,

Igła zerka jednym okiem,

Sunie zwinna, zręczna, śmigła.

Nitka szepce: „Co za igła!”

Tak ze sobą tańcowały,

Aż uszyły fartuch cały!

Jan Brzechwa

Jak i ja już w lutym pisałam, jesteśmy POMIĘDZY. Ja także. Już przygotowana, ale jeszcze nieutkana... Od nas samych zależy co i jak z naszej przędzy utkamy. Do nas należy wybór jak szybko będziemy tkać, w jakich kolorach motki wybierzemy, kiedy zrobimy sobie przerwę, aby skupić się na danym wzorze, chwili...

MAJA OSTASZEWSKA: 

„Przędza” najnowsza książka Natalii de Barbaro dla mnie jest jak rozmowa z przyjaciółką. Dotyka bardzo wielu szalenie ważnych aspektów dla chyba każdej z nas. Między innymi jest o tym, że oczywiście w pełnej odpowiedzialności za to wszystko, co ważne, odpowiedzialności za naszych bliskich, za nasze decyzje – i tej zbiorowej – za to, w jakim świecie żyjemy.

Ważne jest, żebyśmy nie czyniły naszego życia udręką, żebyśmy same dawały sobie prawo do lekkości, do radości przeżywania każdej chwili, a przede wszystkim do prawdy przeżywania tej chwili – prawdy o nas samych. To jest przepiękne i – co mnie też bardzo się podoba i jest bliskie mojej filozofii życia – to, że Natalia nie mówi „jest tak albo tak”, ale „jest tak i tak”. Nie narzuca nam jedynie słusznej swojej wizji świata. Mówi o tym, jak ona ma, jak ona czuje, jak odbiera i zadaje pytanie, jak ma każda z nas. Zwraca się do czytelniczki tak, jakby rozmawiała z przyjaciółką. Pyta – A ty, jak masz? – A teraz, ty się zastanów. – Podejrzewam – pozwalam sobie podejrzewać – że w tym momencie możesz czuć tak, a nie inaczej – ale nie mówi nam, jak czujesz. Nie mówi nam, jak mamy czuć. Nie mówi nam, jak mamy odbierać naszą rzeczywistość, same siebie.

„Przędza” utkana jest z całej palety kolorów uczuć, historii... Autorka opowiada o wielu aspektach naszego życia, o problemach jakie w nim spotykamy... Przeplata to opowieściami z własnych przeżyć.

Książki nie da się streścić, podzielić wrażeniami w jednej krótkiej opowieści. Należy ją samemu przeczytać, przeżyć...  

Jednak najbardziej w „Przędzy” porusza ocena naszego dzisiejszego świata, że można przeżyć nie swoje życie, że można je zmarnować... 

Tkam ciszę

Jako pierwszą tkam ciszę.

Potem dobieram do niej tkaninę dźwięków.

Osnowa: jak ją zdobyć?

Może jest ktoś, kto ją przemieni

i pozwoli rozkwitnąć nowym kolorom.

Wybieram jak najgrubszą nić:

jestem przecież śmiertelny, lecz może dzięki komuś

i dzięki niej zdołam pokonać czas.

Wątek: jaki wybrać kolor?

Jakie metrum?

Wiem, że umysł jest czółenkiem i nicią;

dlatego moja dłoń pracuje zwinnie,

dopóki nie wyłoni się nowy obraz.

Wreszcie powstaje sieć ciszy,

a ja oplatam się nią.

Jednak zrozumcie – sieć nie jest mną,

gdy zechcę

potrafię się z niej uwolnić.

Potem coś, co jest moje, lecz nie jest mną,

jak sen,

odzywa się:

„Jesteś poetą? Dlaczego wciąż mnożysz słowa?

Wiersz jest ukończony.”

Tak. Mój wiersz. Przyjaciel i druh,

któremu

tkam następną ciszę

znalezione w Internecie

Czyżby znowu coś się kończyło?

Księgarnie

spacer po księgarniach

kartkowanie książek

kolorowe okładki jak ciężarne kobiety

ciężko układają się na miejscu

autorzy uśmiechają się ze skrzydełek

ich notki pęcznieją

miliony słów jak drobne owady zdobywają lasy

chłonę wykrzykniki

wpatruję się w tytuły

nie ma końca tej niepospolitej wędrówki złudzeń

półki uginają się od nadmiaru sentencji i idei

dziewczyna pilnująca interesu ma zblazowaną minę

w księgarniach nie ma już duszy

znikł ten cichy drażniący szelest kartek

który prowadził do przedsionka raju tajemnicy istnienia

książki nie pachną

okładki nie otwierają bram

to co słychać jest zgrzytliwe

to co widać kruszy się jak szkło

książki

ogrody zapuszczone złe z kłującymi kolcami głogów

wchodzę w nie ryzykując

i pożera mnie dziki śpiew stronic

Julian Kornhauser 

Niedługo święto wszystkich czytelników, bibliofilów, miłośników książek... 23 kwietnia to Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich. Jego tradycja zrodziła się w Katalonii, a inicjatorem tego wydarzenia był wydawca Vicente Clavel Andres. Data święta jest symboliczna, gdyż w ten dzień zmarli wybitni poeci Miguel de Cervantes, William Szekspir, Inca Garcilaso de la Vega...

Zgodnie z długą tradycją w ten dzień w Katalonii, kobiety obdarowywano  czerwonymi różami, mającymi symbolizować krew pokonanego przez św. Jerzego smoka. Z czasem kobiety zaczęły odwzajemniać się mężczyznom podarunkami w postaci książek.

To święto skłoniło mnie do utkania kolejnej opowieści nie tylko o książkach...

Niedawno przeczytałam, że przyszłość naszych księgarni jest zagrożona.

Sama się o tym niestety przekonałam. I to kilka razy...

W moim mieście ostatnio po wielu latach zostały zamknięte dwie kultowe księgarnie. Jedna została założona jeszcze przed moim urodzeniem. Druga działała 30 lat, ale dla mnie od zawsze...

Wbrew pozorom powodem zamknięcia nie jest nawet to, że czytamy mniej. Jest nim przede wszystkim trudna sytuacja finansowa właścicieli, która zaczęła się w czasie pandemii. Czytelnicy zaczęli korzystać z zakupów online, a właścicieli księgarni przerosły horrendalnie  wysokie czynsze za lokale. Dodatkowym problemem jest też cena książki, która jest po prostu za wysoka. Zwłaszcza, że ceny w dużych korporacjach i sieciach handlowych są bardzo konkurencyjne.

W ciągu paru lat z mapy Polski zniknęło kilkaset księgarni. Zamykane są przede wszystkim małe księgarnie z wieloletnimi tradycjami. To smutne... Księgarze przecież przez lata zostawili w tym miejscu kawał swojego życia, serca...

Sytuacja dotyczy nie tylko naszego kraju. W Wielkiej Brytanii szok wywołało zamknięcie słynnej z filmu „Notting Hill” księgarni turystycznej. Cóż, nawet się nie dziwię, bo kto teraz używa papierowych map, przewodników...? Ale jednak żal...  Jak podsumowało brytyjskie Stowarzyszenie Księgarzy, w ciągu dwóch lat zniknęło blisko 200 takich niewielkich, niezależnych sklepów, czasem o bardzo długiej historii.

Ludzie zapominają o tak wspaniałych, klimatycznych miejscach, na rzecz wielkich firm, wygodnego Internetu...

"Książka"

Czemu książka stoi niema?

Może o czym mówić nie ma?

Jej literek czarne rządki

smutne jak jesienne grządki.

Czemu taka nudna, pusta,

jakby jej zamknięto usta?

Aż tu nagle, moja miła,

niema książka przemówiła.

I gadała, i śpiewała,

czego nie opowiadała!

O przygodach, awanturach,

ptakach, kwiatach,morzach, górach.

Gdzie to wszystko w niej mieszkało?

Jak to wszystko w niej drzemało?

Chyba nie ma o co pytać:

nauczyliśmy się czytać.

Anna Kamieńska

Gdzieś przeczytałam:

"A po co ludzie mają czytać książki, skoro mają telewizor? Tam im wszystko powiedzą, co mają myśleć, robić, jak się zachowywać, na kogo głosować, kogo nienawidzić a kogo uwielbiać. Książki potrzebne są ludziom myślącym, a że tych coraz mniej, to i czytelnictwo leci na pysk."

Tak, coraz mniej jest osób czytających zwykłe, papierowe książki... Małe księgarnie znikają, a na rynku pozostaja tylko duże markety sieciowe.

Od razu przypomina mi się komedia romantyczna "Masz wiadomość". Bohaterka Kathleen Kelly odziedziczyła po matce małą księgarnię. Niestety w pobliżu otwiera swój oddział największa nowojorska sieć wydawnicza.

Kathleen po ukochanej matce księgarnię w Nowym Jorku. Odziedziczyła nie tylko klimatyczny sklep z książkami, ale miłość do literatury, a także jej znajomość... Niebawem to miejsce jednak miało przestać istnieć. Tuż obok, najpotężniejszy na rynku wydawca Joe Fox wybudował wielki salon wydawniczy. A tam wiadomo nie tylko nie ma tej cichej atmosfery jaka powinna panować pomiędzy regałami, ale przede wszystkim sprzedawcy nie grzeszą wiedzą o książkach...

Młody pastor, urodzony w Prusach,

wielki niesmak czuł do księgarni "Prusa".

"Zawszeć wyjdę z torbami,

skuszon cud nowościami!"

I tak wyznanie to serce porusza

Karolina Kusan

Dla Małej Dziewczynki każda księgarnia jest miejscem niezwykłym, klimatycznym.

Podczas swoich podróży zawsze szuka małych, ale i dużych księgarni..  To jest punkt obowiązkowy każdego wyjazdu. Nawet mając ograniczony czas na zwiedzanie danej miejscowości, to z listy może zostać skreślone muzeum, ale nigdy nie wykreśli księgarni...  Mała Dziewczynka niekiedy ma już wyznaczoną trasę, aby jak najwięcej księgarni zobaczyć w danym mieście, bo w małych miasteczkach jest jedna, ewentualnie dwie... Czasami księgarnie same pojawiają się na ścieżkach Małej Dziewczynki i już na pierwszy rzut oka zapraszają do swojego niezwykłego świata.

Niektóre niestety znikają. Nie tylko te w jej mieście. Największe rozczarowanie Mała Dziewczynka przeżyła kilka lat temu w Pradze, gdy zamiast jednej z jej ulubionych księgarń zobaczyła bank. Do dzisiaj z rozrzewnieniem i żalem wspomina tą istniejącą tyle lat księgarnię, gdzie często robiła sobie przerwę w wędrówce po praskich uliczkach, zaułkach, mostach, parkach.... Mała Dziewczynka wyszukiwała wówczas piękne albumy ze zdjęciami i przy gorącej herbacie tym razem wędrowała przez zachwycające, kolorowe, a czasem czarno-białe strony...

Przeglądanie regałów w każdej księgarni jest dla Małej Dziewczynki niczym rozpakowywanie prezentów. Nigdy nie wie, czy akurat nie trafi właśnie na jakąś perełkę... A może w jej ręce trafi coś, co komuś podaruje na prezent?

Także zagranicą Mała Dziewczynka nie omija księgarni i szperania pomiędzy woluminami, których języka nie do końca, a nawet wcale nie rozumie... Właśnie tam uwielbia przeglądać albumy, których tytuły czasem brzmią dla niej trochę obco, ale te piękne zdjęcia, reprodukcje... Mała Dziewczynka nie omija też półek z plakatami, reprodukcjami, starymi i nowymi  pocztówkami... A jesienią bez kalendarza rzadko wychodzi...

Międzyczasie, o ile w danej księgarni jest to możliwe, Mała Dziewczynka robi sobie przerwę na herbatę. Siada przy stoliku, trzyma gorącą filiżankę, rozgląda się dookoła, chłonąc tą ciszę dookoła...  Tak, cisza jest tutaj nieodłącznym elementem.

Lubi patrzeć na ludzi stojących lub przykucających pomiędzy regałami, aby znaleźć tą jedną jedyną książkę. po którą przyszli. A może podobnie jak Mała Dziewczynka czekają na tą, która się do nich uśmiechnie...?

Książki mają wpływ na nasze życie. Potrzebujemy czasem takiej ucieczki od rzeczywistości. A dobrym na to miejscem jest księgarnia...

„Książka czeka”

Książka nas uczy, książka cieszy,

czasem zadziwi nas niemało

albo po prostu tak rozśmieszy,

jakby się dobry żart słyszało.

Książka też mądrze nam doradza,

różne wskazówki, wzory daje.

Książka w szeroki świat wprowadza,

dalekie z nami zwiedza kraje.

Lubimy książkę – przyjaciółkę.

Wiesz, co ci powiem?

Nie odwlekaj.

Masz trochę czasu? Spójrz na półkę,

sięgnij po książkę!

Książka czeka.

Hanna Łochocka

Wężowe ziele

ESTRAGON

W sukurs przychodzi

potrawom

ziele co zwie się estragon

estragon

choć dobry bywa

i suszony

lecz najsmaczniejszy

zielony

Zalicza się ostatnio

do dobrego tonu

jadanie estragonu

znalezione w Internecie

Dzisiaj przyprawa, którą stosuję częściej niż inne. Jednak nie ze względu na to, że ją bardzo lubię, bo tak nie jest... A tylko dlatego, że jest jedną z nielicznych przypraw należących do  Przemiany Drzewa wg kuchni Pięciu Przemian (chociaż różne są co do tego teorie, ale ja trzymam się swojej, której nauczyłam się wiele lat temu). Trudno też znaleźć wiersz z tą rośliną.

Bylica estragon, tymianek hiszpański lub ogrodowy, wężowiec, wężowe ziele, dragonek, bylica dragonek, zwana też bylicą głupich, dragankiem, a najczęściej po prostu estragonem.  To aromatyczna bylina z rodziny astrowatych wytwarzająca liczne zdrewniałe, pełzające kłącza, których kształty przypominają dziwne zwierzęce postacie – jaszczurki, węże lub smoki. Właśnie to podobieństwo znalazło odzwierciedlenie w łacińskiej nazwie gatunku „dracunculus”. Draco czyli „wąż, smok”.

Według jednej z legend nazwa ta wywodzi się stąd, że bylica estragon miała moc odstraszać węże i smoki. W innej wersji legendy, roślina ta była uważana za lekarstwo na ukąszenia węży i innych jadowitych zwierząt. Inna wersja pochodzenia nazwy może być związana z nitkowatymi listkami rośliny, które przypominają język gadów. Jeszcze inni twierdzą, że tą nazwę nie zawdzięcza systemom korzeniowym, które wyglądem przypominały węża.

Udało mi się też przeczytać, że nazwa rośliny pochodzi od imienia greckiej bogini Artemis, strażniczki ogrodu zielarskiego w Phasis.. Bylica inaczej Artemisia. Artemis czyli „zdrowie”.

Ojczyzną bylicy draganka jest południowa Azja, Chiny i Syberia. Rośnie w Europie Wschodniej, Azji i Ameryce Północnej do Meksyku. W starożytnym Egipcie około 3500 lat temu destylowano z tego ziela olejki eteryczne do wyrobu perfum.

Estragon został przywieziony do Hiszpanii w XI wieku przez Mongołów. Pierwsze wzmianki można spotkać w książce arabskiego zielarza Ibn-alBaytar z XIII wieku. Cenili go także bardzo arabscy doktorzy, zwłaszcza Awicenna - arabski uczony, mistyk i lekarz, który żył na początku XI wieku.

Do Europy zioło najprawdopodobniej sprowadzili Maurowie, którzy podbili Hiszpanię.

Natomiast do Francji trafił w XIV wieku, gdy św. Katarzyna odwiedziła papieża Klemensa VI i przywiozła ze sobą zioła z rodzimej Sienny.

To aromatyczne ziele przewędrowało najpewniej z Rosji i Syberii.

Pod koniec XVII wieku zarządca sadów i warzywników Ludwika XIV założył dużą hodowlę estragonu i wprowadził go na królewski stół. Wcześniej roślina ta znana była jako środek pobudzający apetyt i wydzielanie kwasów żołądkowych, podnoszące energię i poprawiające zdrowie. Żucie tej rośliny likwidowało czkawkę. Zaczęto stosować draganek przeciw wzdęciom, dla przywrócenia apetytu w anoreksji, dla uśmierzenia boleści miesiączkowych, a nawet dla podniesienia odporności. Zalecano go także jako lek wzmacniający, przeciwzapalny, rozkurczowy, działający też żółciopędnie.

Na przestrzeni wieków był używany w medycynie ludowej przy bólach i zawrotach głowy, padaczce czy jako środek obniżający poziom cukru we krwi. Roślina ta skutecznie neutralizowała trucizny.

Już w starożytności estragon był uznawany za roślinę, która pomaga leczyć ukąszenia węży i wściekłych psów. Starożytni Grecy często żuli gałązki estragonu, aby uśmierzyć ból zębów i dziąseł. Z kolei rzymski uczony Pliniusz Starszy zalecał podróżnym, aby włożyć kilka gałązek estragonu w buty, co miało zmniejszyć zmęczenie w czasie podróży.

Do Polski zioło przywędrowało razem z Krzyżakami, którzy przywieźli tą przyprawę z wypraw krzyżowych do Europy Środkowej. Przez przez naszych przodków był noszony  w woreczku na piersi - chronił przed ukąszeniami gadów i przed czarami.

W średniowieczu damy obdarowywały swoich żołnierzy gałązkami estragonu, aby uchronić ich przed urokami, chorobami i nieszczęściami.

Ambitne zamierzenia

Zło zwyciężę dobrem

herbatę posłodzę solą

ziemniaki posolę estragonem

nienawiść pokonam miłością

a potem

napiszę o tym klasyczny wiersz

prozą.

znalezione w Internecie

Draganek to roślina, która ma wiele zastosowań w medycynie tradycyjnej. W składzie zawiera olejek estragonowy, fitosterole, kumaryny czy  flawonoidy.

Estragon uzupełnia braki witaminy A w organizmie oraz jest źródłem łatwo przyswajalnego żelaza. Zawiera też dużo witaminy C dzięki czemu wzmacnia odporność.

Działa też bakteriobójczo, rozkurczowo. Estragon pobudza trawienie, poprawia apetyt, działa uspakajająco.

Ma także działanie przeciwwymiotne. Roślina ta może pomóc w łagodzeniu nudności i wymiotów, zwłaszcza w przypadku choroby lokomocyjnej i chorób żołądka.

Korzystnie wpływa na skórę oraz wzrok. Pomaga regulować poziom cukru we krwi.

Podobno sportowcy powinni przyjmować estragon, aby zwiększyć masę mięśni. Przypuszcza się, że zwiększa on absorpcję keratyny do mięśni. Jego działanie jest zatem zbliżone do przyjmowania dużych ilości białka.

Jednym z najważniejszych zastosowań bylicy estragon jest jej zdolność do łagodzenia bólu i zapobiegania skurczom mięśni. Dzięki eugenolowi powoduje drętwienie ust, a tym samym znosi ból zębów i dziąseł.

Roślina ta ma również właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne, co czyni ją skuteczną w leczeniu stanów zapalnych i chorób autoimmunologicznych.

W kosmetyce liście bylicy estragonu są wykorzystywane przede wszystkim ze względu na swoje właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne. Stosowane są w produktach do pielęgnacji skóry tłustej i mieszanej. Hamują też powstawanie stanów zapalnych i trądziku.

Niestety wraz z upływem czasu, draganek zaczął być wykorzystywany przede wszystkim jako przyprawa.

Jako intensywnie aromatyczna przyprawa jest stosowany w wielu europejskich i azjatyckich krajach. Jednak ze względu na dominujący i bardzo charakterystyczny smak dodawany jest do potraw w małych ilościach. Smak estragonu jest bowiem gorzki. Im starsza roślina, tym bardziej liście mają mocniejszy smak. Dlatego warto lepiej sięgać po młode liście.

W kuchni można użyć zarówno świeżego jak i suszonego estragonu. Świeży ma bardziej intensywny smak i aromat, ale  suszony jest łatwiejszy w przechowywaniu.

Liście draganka idealnie komponują się z mięsem, jajkami, ziemniakami...  Bylicę estragon można również dodać do zup, a nawet do pieczywa, aby nadać im ciekawego smaku. Można także sporządzać z jego dodatkiem masło ziołowe. Jednak nic nie smakuje tak dobrze, jak ryba doprawiona estragonem.

A draganek dodany do octu, nadaje mu wyjątkowy smak i aromat. Dlatego jednym z najważniejszych jego zastosowań jest dodawanie go do marynat, sosów i sałatek. Ma ona niepowtarzalny smak, który często określa się jako lekko słodkawy z nutą anyżu.

Czyli estragon pasuje prawie do wszystkiego... Jednak aby uzyskać wyrazisty aromat, należy go dodać w trakcie ostatnich 15 minut gotowania. Nie jest on bowiem odporny na działanie wysokich temperatur.

Draganek można również użyć w kombinacji z innymi ziołami, takimi jak bazylia, rozmaryn... Wówczas nadaje się potrawom bardziej złożonego, ciekawego smaku.

Estragon szczególnie popularny jest w kuchni francuskiej i hiszpańskiej. Przyprawia się nim na przykład klasyczny sos do mięs remoulade, tatarski, Bernasie czy francuski. Dobrze współgra ze szczypiorkiem, pietruszką czy trybulą, tworząc z nimi mieszankę „ziół aromatycznych”.

Nic zatem dziwnego, że estragon często nazywany jest królem wśród przypraw. No może ja chyba się trochę (a nawet bardzo) zdziwię...:)))

ZATOKA ARMEŃSKA

Po drodze do biura ludzi zagubionych obracam w ustach obrączkę.

Smakuje estragonem i obowiązkiem. Obowiązek

widziany z lotu ptaka układa się w miękki, geometryczny wzór.

Schodzimy w doliny, gdzie oddycha się pełnym ciałem

świszczącą myślą. Synchronizacja odbywa się automatycznie,

czas wydechu może ulec zmianie.

Góry za brudną szybą szepczą szumem, jedziemy nad morze

które nie należy do nas, jedziemy w doliny

gdzie oddycha się pełnym ciałem.

Jedziemy się radować, fikać i falować.

Zofia Bałdyga

Bez Ciebie...

TĘSKNOTA

Tnie ostrzem świeżą łzę

nie zważając na okoliczności

uderza falami we wspomnienia

z natarczywością chwili budzi pamięć

wydobywa najskrytsze okruszki

kroi skołatane serce na tysiące

cząstek o nierównych krawędziach

wiesz że ich nie posklejasz

a jednak otwierasz ramiona

przygarniasz tęsknotę z czułością

rozmawiasz z nią jak z przyjaciółką

i karmisz się bólem o gorzko słodkim smaku…

Rok temu moje myśli rozpadły się na tysiące drobinek, kawałków... Nie mogłam zrozumieć wiadomości, którą dostałam. A przecież tak naprawdę była ona spodziewana. Chociaż do końca człowiek miał nadzieję, wierzył, że...

Nagle fala samotności uderzyła w mój okienny parapet. Chociaż nie czułam się samotna, to poczułam się opuszczona...

Przez długi czas nic dla mnie nie miało sensu. Przez Święta Wielkanocne jakoś przebrnęłam. 

Potrzebowałam czasu, aby moje roztrzaskane na kawałki myśli znowu poskładały się w całość. Chociaż tak naprawdę dzisiaj nie są już takie same.

Zrozumiałam, że żałoba potrafi nieodwracalnie zniszczyć wszystko. Odwiedza także przyjaciół, zwłaszcza tych najbliższych. Tak, wiem w rodzinę uderza mocniej i pozostaje dłużej, zapewne na zawsze. Jednak w moim sercu również pozostanie do końca. Jeszcze dzisiaj myślę o czekających mnie sekundach, minutach, dniach, tygodniach, miesiącach, latach bez mojej Przyjaciółki...

Nadal nie mogę znaleźć sobie miejsca. Moje myśli dryfują niczym łódka bez kotwicy po oceanie w małej łódce...

Podchodzę do okna. Spoglądam na wielką tarczę króla Słońce, chowającą się powoli za dachami domów... Uśmiecham się jednak do niej z wzajemnością.

Przyjaźń niezwykła

Przyjaźń wędruje polnymi ścieżkami

kłania się trawom

i zbiera stokrotki

o świcie osiada na rzęsach

z lekkim muśnięciem światła

kąpie się w promieniach słońca

napełniając się gotowością czuwania

unika zgiełku i sztucznych świateł

jakby anonimowość była pokarmem jej duszy

cichutko przemierza odległości

szybko i niezawodnie

by zdążyć na czas rozproszyć mroki

i rozłożyć parasol nad światem obojętności

właśnie usiadła na moim ramieniu

jest tam od dawna

nazywam ją przyjaźnią

ona wie

kim jest naprawdę.

Jesteśmy... Cały czas się łapię, że myślę o Niej w czasie teraźniejszym, A więc byłyśmy jak słońce i księżyc.

Wśród ludzi Ona wesoła, rozgadana... Ja zamknięta w sobie na wiele kluczy, milcząca... Jak udało się nam przetrwać przez te kilkadziesiąt lat od pierwszego dnia na studiach? Byłyśmy przecież tak różne... Często w środku byłam na nią zła, że się spóźnia, że nie przywiązuje wagi do czasu... Zazdrościłam jej jednak, że jest taka spontaniczna, pełna ciepła, nie przejmująca się... Taka była na zewnątrz... Może w środku przejmowała się bardzo? Nie... Jeżeli już to tylko trochę...

Z drugiej strony byłam ja ze swoją punktualnością, zorganizowaniem, zbyt poważnym podejściem do wielu spraw... Zapewne także i Ona była czasem rozdrażniona moją postawą... Nigdy jednak nie pokłóciłyśmy się, nie wymieniłyśmy się złym słowem...

Może właśnie dzięki tolerancji udało się nam przetrwać? A może po prostu nasze przeciwne cechy urzekły nas? Wszak od zawsze wiadomo, że plus z minusem się przyciągają...

Zawsze imponowała mi jej ogromna wiedza, ciekawość świata, nie przejmowanie się tym co myślą inni..

Umiałyśmy się pocieszyć, wysłuchać, zrozumieć... Zawsze dodawała mi otuchy, siły aby iść dalej do przodu....

Nigdy nie miałam siostry...

Wszak przyjaźń to także umiejętność uważnego słuchania, reagowania...

Nasze losy spotkały się na tej drodze, którą jest życie, aby po chwili związać się niczym nitki z dwóch kłębków spłątanych przez kota.... Jakże trudno je rozsupłać, rozłączyć...

Bardzo przywiązuję się do ludzi. Dlatego zawsze jest mi ciężko pogodzić się z sytuacją kiedy ktoś bliski odchodzi.... Wyjeżdża na stałe, odchodzi na zawsze....  Oczywiście po pewnym czasie rany się goją, ale blizna pozostaje do końca życia.

Ludzie są niepowtarzalni. Nie da się jedną osobę zastąpić drugą... A o taką przyjaźń w dzisiejszych czasach jest bardzo trudno. Z wiekiem też coraz trudniej...

DLA PRZYJACIELA

Ocieram łzy ukradkiem

płaczę choć nie chcę płakać

przecież przyjaźń na śmierć nie umiera

nie ginie wśród łoskotu

spadającej grudki ziemi

nawet nie pozwala uwieść się obłokom

i nie szybuje w odległe przestworza

        

kiedyś zakorzeniła się mocno w sercach

odczuwających tak samo odgłosy życia

oplotła te same marzenia i te same radości

stanęła pod krzyżem cierpienia

by ich drobinki przemieniać w wieczną nadzieję

przyjaźń wrosła we wspomnienia

zamieszkała w słowach i gestach

trochę staromodna powtarza wciąż to samo

i uczy rozdzielać dobro niezmiennie

przyjaźń nigdy nie umiera

choć płacze cichutko nad grobem.

wiersze Basia Wójcik

Moja cierpliwa klawiatura wysłuchuje moich trochę  chaotycznych zwierzeń.... Jednak, gdy w pobliżu pojawiają się osoby żywe, milknie... Chwila nostalgii zgasła jak iskierka ognia. Może to i dobrze. Pora wrócić do realnego życia.  Nie chcę jednak, aby moje wspomnienia się zacierały.

Pora zamknąć szufladę wspomnień. Również moje serce zostaje zatrzaśnięte....

„Szukamy ciepła nawet w kubku z gorącą herbatą, w zaparowanych oknach, bo tak bardzo tęsknimy za ciepłą duszą…”

Tadeusz Różewicz

„Prawdziwymi przyjaciółmi są ci, którzy nigdy nie opuszczają naszego serca, nawet jeśli na chwilę znikną z naszego życia.”

Autor nieznany

„To smutne, kiedy osoby, które dały ci najlepsze wspomnienia, stają się jednym z nich.”

Autor nieznany

„Dobrych przyjaciół trudno znaleźć, a jeszcze trudniej zapomnieć.”

John Green

„Przyjaciel to człowiek, do którego dzwonię po wielu miesiącach milczenia, a nie pyta: dlaczego się nie odzywałaś, tylko mówi: cieszę się, że właśnie dziś słyszę Twój głos.”

Roma Ligocka