Opowieść o zielonym złocie

Pokrzywa

Stoi pod płotem pokrzywa

i patrzy na wszystkich krzywo.

Nikt jej nie lubi na świecie!

Nikt z niej wianuszków nie plecie

i do bukietów nie zrywa!

Każdy ją tylko przezywa!

Biedna, ach, biedna pokrzywa!

Przechodził chłopiec przez drogę -

pokrzywa cap go za nogę!

Przebiegło wesołe prosię -

pokrzywa łup je po nosie!

Stoi pod płotem pokrzywa,

okropnie jest nieszczęśliwa.

Wawiłow Danuta 

Opowieść o pokrzywie to z jednej strony baśń, a z drugiej historia naukowych zmagań z tajemnicą ukrytą po włochatymi łodyżkami i soczystymi liśćmi.

Zielone złoto – tak od wieków szeptano o pokrzywie. Pojawia się ona w legendach, często stykamy się z nią niespodziewanie  na naszych ścieżkach. Dlatego nawet nie zastanawiałam się od jakiego ziółka mam zacząć. Przecież to z pokrzywą, jako pierwszą  zetknęłam się jako dziecko. 

Były to nie tylko pokrzywy, z którymi boleśnie zetknęłam się podczas wakacji u Dziadków. Pokrzywy zapamiętałam też z baśni o pokrzywowych koszulach Hansa Christiana Andersena.

Zatem na początek powędrujemy na chwilę do magicznego świata baśni "Dzikie łabędzie”. Główna bohaterka, Eliza, aby uratować braci od zaklęcia złej macochy, musiała upleść własnymi dłońmi pokrzywowe koszule. Najpierw musiała je zerwać gołymi dłońmi, nawet gdyby jej skóra pokryła się pęcherzami. Potem gniotła je bosymi stopami. Z otrzymanych włókien miała upleść dla przemienionych w łabędzie braci koszulki z długimi rękawami. A na koniec narzuć je na łabędzie, aby zły czar prysnął. 

Nie będę streszczać całej baśni. Wiem jednak, że chyba należy ona do nielicznych, które zrobiły na mnie duże wrażenie, które pamiętam do dziś. 

Pokrzywa

Jan rzadko kiedy chorował

żył lat 90 szczęśliwie

mówiono na pogrzebie,

że się kąpał w pokrzywie

ks. Jan Twardowski

Pokrzywę jako roślinę przędzalniczą opisał już w XII wieku Albert Wielki. Do XVII wieku wyrabiano z niej tkaniny i dopiero bawełna oraz jedwab wyparły pokrzywę na długo. Do łask pokrzywa powróciła  na chwilę podczas I Wojny Światowej. Wówczas to Niemcy przypomnieli sobie o niej, gdy na rynku zabrakło bawełny, wełny i... 

Dziś pokrzywa rzadko wykorzystywana jest do tkania, choć cenią sobie ją wciąż rybacy ze względu na to, że włókno tego zioła jest bardzo mocne, do tego nie nasiąka i nie gnije.

Pokrzywa

Śmiały się kwiaty z małej pokrzywy,

że nic nie pachnie, a to je dziwi

i że na łące jest niepotrzebna,

bo, to roślina w kolory biedna.

Jedynie parzyć, to ziele umie,

nie ma wyglądu żadnego w sumie

i wstyd przynosi kwiatom na łące,

bo one piękne są i pachnące.

Są tu: storczyki, róże, piwonie,

wokoło pachną cudowne wonie.

Rośliny mają piękne kielichy,

a ty wciąż parzysz, boś kwiatem lichym.

- Co mam powiedzieć? - Mówi pokrzywa,

z moim parzeniem, to różnie bywa.

Ja jestem tylko małą pokrzywą,

może niepiękną, lecz bardzo miłą.

I chociaż wokół cudowne wonie,

będę żyć tutaj, a wy w wazonie.

Arkadiusz Łakomiak

Ale wróćmy do krainy baśni i legend

Pokrzywę znajdziemy też w nordyckich przekazach. Z jej magicznych właściwości miał bowiem korzystać sam Odyn. Był on najpotężniejszym z nordyckich bóstw. Okrutny i mądry, władający wojownikami i poetami. Jednak nawet tak wszechwładny bóg musiał korzystać z pomocy małej, zielonej rośliny. Zgodnie z pradawnymi przekazami pokrzywa służyła mu do obrony przed “latającym jadem”.

Jego syn Thor władał między innymi błyskawicami. Nieraz zdarzało mu się cisnąć świetlistym piorunem w ludzi. Ci, aby się chronić przed śmiertelnym niebezpieczeństwem palili pokrzywy.

W skandynawskich legendach pojawia się też złośliwy olbrzym Loki. Według wierzeń w swoich niewybrednych żartach zamieniał rybakom sieci w pokrzywy.

O ile dzisiaj trudno jest naukowcom polemizować z pokrzywową ochroną przed piorunami, o tyle już  ziarenko prawdy można znaleźć w przekazie o Loki. Jak pisałam wcześniej pokrzywa naprawdę była kiedyś wykorzystywana jako włókno do plecenia sieci.

Pokrzywa

Pokrzywa, pokrzywa,

Jedna jest głucha, a druga złośliwa,

Pierwsza jasnota - biało kwitnąca,

Druga, jak na złość bardzo parząca.

Nie musisz chodzić nawet do lekarza,

Bo ona czerwone krwinki pomnaża.

Znowu ta głucha - jasnota biała,

Na inne schorzenia ulgę przynieść miała.

Rosną w zaroślach, nikt na nich nie zważa,

W lesie na łące, lub u gospodarza.

Na miedzy wypuszcza korzenie głęboko

I ponad ziemią wyrasta wysoko,

Gdy obok przechodzisz, łapiesz się za nogi,

Och, jak mnie parzy, krzyczysz Jezu drogi!.

Bąbelki z pokrzywy przemywasz śliną,

Nacierasz octem, przykładasz gliną,

A nie wiesz o tym, że jej właściwości

Wyganiają reumatyzm z naszych chromych kości.

I niech sobie rosną, nim ktoś się pomyli,

I wszystkie pokrzywy na polach opyli.

Nie tylko pokrzywy, lecz i inne zioła,

Oj niech nie zostanie nasza ziemia goła!

Urszula Skrabalak

My, Słowianie siłę pokrzywy wykorzystywaliśmy podobno również na przeróżne sposoby.  Od wieków była ona rośliną magiczną. Używano ją do ochrony przed urokami. Aby nabrała właściwości robiono z niej napar, którym skrapiano ubrania i domostwa. W przekazach zachowanych w literaturze można dostrzec też analogie do mitologii nordyckiej. Słowianie także wierzyli, że przed nadejściem burzy należy palić pokrzywy. Dzięki temu strzechy nie imały się piorunów.

Z bardziej przyziemnych zastosowań pokrzywy też zielarze, cyrulicy i lekarze. Pisali o niej Hipokrates, Dioskurides i Pliniusz. Była stosowana głównie jako środek tamujący krew.

Pokrzywa

rośnie pod płotem wielka pokrzywa

gruba włochata i uszczypliwa

jak to pokrzywa

rośnie od wiosny wspina się w górę

nawet nie zadba o swą figurę

ach jaka dumna

och jak zielona

uch jak kłująca

i pokrzywiona

już ledwo stoi ledwo pion trzyma

wiatr jej parzące liście wydyma

deszcz ją usiecze słonko upali

a ona pnie się dalej i dalej

bo chce się wynieść ponad parkany

i świat zadziwić swymi wdziękami

wybudowała już z pąków stożek

by olśnić kwieciem stworzenia boże

lecz choćby nie wiem jak się starała

i nie wiem jak się napracowała

to nie podoła takie są fakty

bo niepozorne bardzo ma kwiaty

znalezione w Internecie

W polskiej medycynie ludowej stosowana ją do biczowania i do robienia okładów w chorobach reumatycznych. Wywar serwowano chorym na zimnicę, gorączkującym, zmagającym się z kokluszem, astmą, kurczami, w chorobach żołądka. Pokrzywę ceniły położne, a nawet znachorzy leczący dziury w zębach dymem z palonych pokrzyw. Słynna zielarka Maria Treben radziła z kolei: „nigdy nie może utworzyć się coś złośliwego, jeśli będziemy nie tylko czcili naszą dobrą pokrzywę, ale do tego jeszcze przyjmowali w regularnych odstępach jej cudowną energię w postaci herbaty”.

Pokrzywa może dostarczać wielu ważnych składników odżywczych i leczniczych: wapń, fosfor, magnez, żelazo, mangan, krzem, witaminy: B2, C, K, E, karotenoidy, flawonoidy, kwasy organiczne i tłuszczowe, chlorofil , serotoninę, histaminę, garbniki, olejek eteryczny, acetylocholinę. Polecana jest przy niedokrwistości i anemii. Pokrzywa stosowana jest także w kosmetyce, szczególnie do pielęgnacji włosów.

Pokrzywa. Chwast rosnący dosłownie wszędzie. 

Wzbudza lęk i zachwyt. Najważniejsze jednak, że od stuleci pokrzywa spowija zielonym wdziękiem nasze zdrowie.

Pokrzywa jest niczym cudowna apteka rosnąca dookoła. Wystarczy tylko rozejrzeć się i ostrożnie po nią sięgnąć. Gdy już przezwyciężymy strach przed jej parzącymi igiełkami, to odpłaci się nam stokrotnie.

Już wyglądam młodej, zielonej roślinki w moim ogrodzie.

POKRZYWA

Nikt nie pisał o pokrzywie

Ja sentyment do niej żywię

Rośnie wszędzie gdzie popadnie

Gdzie nasionko z wiatrem spadnie

Człowiek ma ją tu za chwosta

Pozbył by się chętnie  -basta

Niech nam rośnie i rozkwita

Choć roślina pospolita

Tu się właśnie tylko zdaje

Czas więc zmienić obyczaje

Uświadomić swych rodaków

Zbyt w naturze wiele braków

A roślina to nie zwykła

Nuż dlatego że przywykła

Rosnąc tam gdzie nie chcą inne

I co ? Nie jest to aż dziwne

Że jej pełno aż w nadmiarze

Jest natury dla nas w darze

Na bok do niej wszelkie złości

Ma lecznicze właściwości

Nie odkryte wszystkie zatem

Z góry ją pilnuję z batem

To najlepsze są sposoby

By powstrzymać te osoby

Którym brak jest świadomości

A na pewno wiadomości

Przemądrzałe  niedouczki

Przecież rosną wasze wnuczki

Tu się zwracam do młodzieży

Niech się uczy i zawierzy

I pilnuje tej przyrody

Są zbyt wielkie już w niej szkody

A na koniec się ośmielę

Moi młodzi przyjaciele

Napisałem krótką fraszkę

By zakończyć tę igraszkę

Gdy dotyka cię pokrzywa

Robi ci się mina krzywa

Tak się właśnie czasem zdarzy

Że pokrzywa mocno parzy

Robią bąble się na ciele

Po co człowiek więc ją piele

Lepiej wcale jej nie tykać

Po co z bólu ślinę łykać

(Tak w nawiasie jeszcze wtrącę

Coraz mniej pokrzyw na łące)

Znalezione w Internecie