Zatrzymać czas przed zimą

Jesień

Jabłka świecą na drzewach jak węgle w popiele,

wiatrak pęka ze śmiechu i powietrze miele.

Jak na fryzie klasycznym dziewczyny dostojne

z różowymi żądzami mężną wiodą wojnę.

Już kasztan się osypał i ochłodły ranki;

o, młody przyjacielu, poszukaj kochanki

z małym domkiem, ogródkiem, sennym fortepianem,

która by włosy twoje czesała nad ranem,

z którą byś po śniadaniu czytał Mickiewicza -

niech będzie silna w ręku, a piękna z oblicza,

jak jesień zamyślona, jak Jesień śmiertelna

i jako jabłka owe cierpka i weselna.

Konstanty Ildefons Gałczyński

Mickiewicza czytać nie będę, ale jakaś inna książka i to niejedna na pewno zostanie przeze mnie przeczytana tej jesieni...

Rudowłosa królewna Jesień zadomowiła się u nas na wyjątkowo na dlugo. Ochłodziło się, wieczory stają się coraz dłuższe. Wełniane skarpetki na stopach, zapach grzybów unoszący się po całym domu mogą oznaczać tylko jedno – królewna Jesień zamieszkała u nas na dobre. Na szczęście za oknem jest jeszcze kolorowo, król Słońce ma jeszcze czasem siłę świecić, ale to się powoli zmienia...

Już teraz znikają intensywne kolory, a powoli dochodzi do głosu szarość. Dzisiaj po raz pierwszy od dawna królewna Jesień rozpłakała się. Może wypatrzyła już powoli nadchodzącego Pana Listopada?

Ta późniejsza, ubrana już w coraz bardziej szarą sukienkę królewna Jesień, nie należy do naszych ulubionych, zwłaszcza, że przestaje się uśmiechać, zaczyna płakać, zawodzić... Trudno nam także od niej uciec. Nie mamy też możliwości by przespać czas jej panowania lub przeczekać w domu, aż minie. Możemy ją za to oswoić i zrobić wszystko, by polubić ta szarą, często smutną córkę króla Słońce.

Nic wiec dziwnego, że z tą porą bardzo mocno kojarzy mi się gorąca herbata, dres, ciepły koc, wygodny fotel i ciekawa książka. Jesienno-zimowe czytanie sprawia mi najwięcej przyjemności, chociaż praktycznie czytam cały rok. Jednak długie wieczory są idealne do tego, aby dodatkowo założyć dres, ciepłe skarpety, zawinąć się w koc i usiąść w ulubionym fotelu z kubkiem gorącej herbaty i książką w ręku.

Od dawna mam wrażenie, że Jesień, jak żadna z jej sióstr, no może jeszcze Zima,  zachęca do czytania. Od książek byłam, jestem i zawsze będę uzależniona, bez względu na to co będzie się działo dookoła. Śmiało mogę powtórzyć za Magdaleną Samozwaniec: Dobra książka to rodzaj alkoholu – też idzie do głowy.

Nie wyobrażam sobie mojego życia bez książek. Bez telewizji, bez Internetu tak, ale nie bez książek, no i chyba radia....Może jeszcze jesienią będę pisać listy.

Dzień jesieni

Panie: już pora. Wielkie było lato,

Cieniom zegarów pozwól - niech się dłużą

i po obszarach pozwól hulać burzom.

Owocom każ dopełnić się, a jeśli

potrzeba, daj im ze dwa dni gorętsze.

Do dojrzałości nakłoń je i ześlij

słodycz ostatnią w ciężkie wina wnętrze.

Kto teraz domu nie ma, już go nie zdobędzie.

Kto jest samotny, ten zostanie sam.

Czuwać i czytać, listy pisać będzie

długie i po alejach - tam i sam -

błąkać się w liści niespokojnym pędzie.

Rainer Maria Rilke

A może powinnam znowu założyć album z zasuszonymi liśćmi, kwiatami,  ziołami? Tyle przecież zbiera się ich od wiosny do późnej jesieni? Jednak kto jeszcze pamięta ze szkolnych czasów własnoręcznie robione zielniki? Kiedyś były bardzo powszechne.

Sztuka tworzenia zielników zaczęła rozpowszechniać się w Europie w XVI w. Zapoczątkował ją włoski fizyk i botanik Luca Ghini z Bolonii. Jako pierwszy opublikował zielnik w 1544. Forma ta szybko znalazła uznanie wśród naukowców. Zielniki zwano początkowo suchymi ogrodami lub żywymi zielnikami, rzadziej ogrodami zimowymi. Nazywano je także „ogrodami zdrowia”, ponieważ traktowały często o medycznych właściwościach ziół. Do końca XVIII w. termin herbarium zarezerwowany był dla określania drukowanych i ilustrowanych dzieł o roślinach.

Pierwsze odnotowane zbiory zielnikowe roślin suszonych na naszych ziemiach były autorstwa Anny Wazówny, córki Jana III Wazy. Zielnik ten, przechowywany w zbiorach Radziwiłłów w Nieświeżu, spłonął prawdopodobnie w czasie II wojny światowej. W XVIII w. bogate zbiory zielnikowe gromadził Marcin Berahardi de Beraitz, nadworny chirurg Jana Kazimierza. W pierwszej połowie XVIII w. wielką kolekcję roślin na ziemiach polskich zebrał Georg Andreas Helwing, a w drugiej połowie XVIII w. miłośniczka botaniki – Anna z Sapiehów Jabłonowska.

W pierwszych wiekach historii zielników na naszych ziemiach tworzeniem zielników zajmowali się głównie lekarze i szlachcianki. Kolejny etap rozwoju i znaczenia sztuki tworzenia zielników wiąże się z powstaniem pod koniec XVIII w. nowoczesnych katedr historii naturalnej w ośrodkach uniwersyteckich. Od tego okresu datować można powstawanie naukowych zbiorów zielnikowych.

Kto z nas na szkolne zajęcia nie suszył kwiatów, traw czy liści? A może na pamiątkę wycieczki, spaceru lub jakiegoś wydarzenia również były one suszone i wkładane między kartki zeszytów, książek? W przeciwnym razie po jakimś czasie, pozostawione w wazonie lub po prostu leżące na półce,  byłyby tylko siedliskiem kurzu. A tak można zachować miłe wspomnienia na dłużej. Znaleziony liść klonu przypomina o jesiennej wyprawie do mojego Miasteczka, pachnąca lawenda zatrzymuje zapach lata....

Czy jakieś przetrwały do dnia dzisiejszego? A może powstały nowe? Wszak latem i jesienią jesteśmy oczarowywani pięknymi kolorami, wyjątkowym wyglądem i niesamowitym zapachem otaczającej nas roślinności. Często chcemy te chwile zatrzymać na dłużej. Dlatego suszymy kwiaty, liście, trawy, aby zachować wspomnienia na dłużej.

Zielnik jest jak album ze zdjęciami. Pokazuje nie tylko kolory, kształt, zapach, ale też uczy. Wzbogaca wiedzę o świecie roślin. Dlatego tak często był (ale czy jeszcze jest?) szkolną pracą domową. Niestety dla niektórych był  (i może nadal jest) niechcianym obowiązkiem.

A naprawdę warto pójść na spacer do parku, zanurzyć się w kolorowym kobiercu liści i znaleźć jakiś szczególny, który zwróci naszą uwagę kolorem, kształtem, wielkością... Nie tylko liście można teraz jeszcze zbierać. Wystarczy się rozejrzeć, a zapewne dostrzeżemy jeszcze trawy, kwiaty, zioła... 

Pani Jesień była w tym roku bardzo łaskawa...

Liście z zeszytów

Poukładałam do zeszytów.

Liście zebrane na trawniku.

Niech sobie drzemią tam do zimy.

Bo zimą znów się zobaczymy.

Gdy zimą będzie mróz na dworze.

Ja na tapczanie się położę.

Otworzę zeszyt po zeszycie.

By liściom dać kolejne życie.

Ref: Liście dębu, klonu, lipy.

Zaklęte w zeszyty.

Liście klonu i akacji.

Pamiątka z wakacji.

Liście z lasów, liście z pól.

W najpiękniejszej ze swych ról.

Liść zasuszony na jesieni,

przypomni zima o zieleni.

A więc jesienią ty się nie leń.

Z trawników zbieraj liści zieleń.

Poukładałam do zeszytów.

Liście zebrane na trawniku.

Niech sobie drzemią tam do zimy.

A zimą znów się zobaczymy.

Ref: Liście dębu, klonu, lipy.

Zaklęte w zeszyty.

Liście klonu i akacji.

Pamiątka z wakacji.

Liście z lasów, liście z pól.

W najpiękniejszej ze swych ról.

Marek Bartkowicz