Gdzie się podziały?

Kartofelek i wróbelek

Rósł sobie na polu

mały kartofelek

upatrzył go sobie

raz pewien wróbelek

Ciekawy był bardzo

czy urósł troszeczkę

bowiem chciał go upiec

dzieciom na wycieczkę

Kartofel jak piłka

okrągły i zdrowy

podzieli go sobie

na równe połowy

Jedną schowa sobie

na czarną godzinę

drugą zaś obdzieli

calutką rodzinę

Na smaczny kartofel

aż mu ślinka leci

będzie miał jedzonko

on i jego dzieci

Znalezione w Internecie

Kiedy ostatnio pisałam o ziemniakach, to znalazłam też i ten wiersz. To mi uświadomiło, że dawno nie widziałam wróbli. Co się z nimi stało? Przecież były nieodłącznym elementem otoczenia.

Wróbel.... Po raz pierwszy opisał go szwedzki botanik Karol Linneusz umieszczając w 1758 roku w kartotece jego łacińską nazwę Passer domesticus (mały, aktywny ptaszek domowy). Jego praojczyzną były peryferia Azji Mniejszej. Obecnie można go spotkać w najdalszych zakątkach naszego globu.

„Pewien podróżnik, znający wiele kontynentów, zapytany o to, co go najbardziej zadziwia w świecie, odparł: wszechobecność wróbli” – pisze w „W cudzym pięknie” Adam Zagajewski.
Teraz niestety nikt tak już nie napisze, nie powie. Wróbli jest coraz mniej. 

Wróble były zawsze wszechobecne i praktycznie nie zauważyłam ich nieobecności. A chyba powinnam, skoro od 2000 r. w Polsce wyginęło 1,5 mln par wróbli. Jeżeli zapytałabym o to kogokolwiek, to pewnie wszyscy powiedzieliby, że dla nich nic od kilku sezonów się nie zmieniło. Jednak osoby starsze (i ja także) dobrze pamiętają, że „kiedyś wróbli było więcej”.

Teraz jak tak sobie pomyślę, to już od jakiegoś czasu zimą na moje ostatnie piętro przyfruwają sikorki, gołębie...., ale wróbelków brak. A przecież jeszcze parę lat temu wróbelek zamieszkał na moim balkonie. Był moim gościem przez kilkanaście dni. 
Dlaczego wróble znikają?
Teorii jest wiele. Miasta, miasteczka i wsie stają się coraz czystsze. Owszem ulice są nadal zaśmiecone, ale lądują tam śmieci z reguły nieprzydatne dla wróbli. Żywność coraz częściej pakowana jest w plastikowe opakowania.
Nawet my zjadając bułkę w parku, wyrzucamy okruchy zawinięte w foliowy woreczek. To pożywienie, na którym zwłaszcza zimą bazował wróbel, jest teraz dla niego właściwie niedostępne.
Coraz częściej i dokładniej kosimy trawniki, wyrywamy chwasty. Przez to coraz trudniej znaleźć tam pożywne nasiona, czy też owady. 
Aby przetrwać okres złej pogody ptaki muszą zgromadzić zapas tłuszczu, który spalą zimą.
Badania angielskich ornitologów wykazały, że spośród wielu gatunków małych ptaków wróble, mające wyjątkowo niski poziom tłuszczu, zupełnie sobie nie radzą, gdy nagle robi się zimno. Wystarczy kilkanaście godzin bez jedzenia, aby wróbel opadł z sił i stał się łupem drapieżnych ptaków, kota.
A prawdą jest, że w miastach przybyło także ptaków krukowatych, srok i wron siwych, dla których młody, słabo jeszcze latający wróbel jest łatwą ofiarą.
Od paru lat ludzie coraz częściej sięgają po chemiczne środki ochrony roślin. Przez pryskanie wszystkiego, co się tylko da, dziesiątkujemy wiele owadów, zarówno tych szkodliwych, jak i tych pożytecznych. Niszczymy larwy i gąsienice, a przecież są one pokarmem dla piskląt nie tylko wróbli.

Głodny wróbelek
Stuka wróbel dziobem
na okienko Gosi
bo zgłodniał biedaczek
o jedzonko prosi
A na dworze zima
śniegi i zamiecie
śni wróbelek marznąc
o cieplutkim lecie
Wie że bez pomocy
tutaj nie zostanie
i okruszki chleba
ze stołu dostanie
Bo wszystkie dzieciaki
już o to zadbały
i kłosy na polach
po żniwach zebrały
Malutkie ziarenka
i okruszki chleba
nie straszne już mrozy
i zimny śnieg z nieba
Znalezione w Internecie

Kolejną przyczyną malejącej populacji wróbli jest brak miejsc do gniazdowania. Coraz częściej ocieplamy budynki, a to powoduje zalepianie dziur i szczelin w murach, świetnie nadających się na gniazda. Nowe budynki w miastach często wznoszone są ze szkła i metalu i wróble nie mają co szukać tutaj miejsca do mieszkania (pewnie i mi byłoby w czymś takim zamieszkać).

Jeśli wróbel nie może znaleźć odpowiedniego miejsca na gniazdo pod dachami, w szparach, naszych domów, to podejmuje próby lęgów w żywopłotach, krzakach, gdzie jego gniazdo i małe są narażone na pastwę drapieżników.
Ale przecież wróbel to zawadiaka, który zawsze sobie radzi. Ale dziś to już raczej przeszłość i pozostaje stwierdzenie, że kiedyś sobie radził. Może jeszcze potrafi wygrać bitwę o gniazdo z drapieżnikiem i przegonić go. Jednak przegrywa choćby z brakiem pokarmu. Potrzebuje nasion i ziarna, dla którego opuścił swój rodzinny Bliski Wschód i rozprzestrzenił się po całym świecie.
Powoli zaczynamy tęsknić za wróblem. Może niedługo znowu będziemy go często gościć na naszych podwórkach, parapetach...
Wystarczy tylko pamiętać, że ratunkiem dla wróbli może być zimowe dokarmianie, ostrożniejsze stosowanie środków ochrony roślin....

O wróbelku
Wróbelek jest mała ptaszyna,
wróbelek istota niewielka,
on brzydką stonogę pochłania,
Lecz nikt nie popiera wróbelka
Więc wołam: Czyż nikt nie pamięta,
że wróbelek jest druh nasz szczery?!
........................................................
kochajcie wróbelka, dziewczęta,
kochajcie do jasnej cholery!
Konstanty Ildefons Gałczyński
Kilkanaście lat po ukazaniu się wiersza „O wróbelku” nie brakowało u nas wróbli. Był to ptak pospolity, wszechobecny. Także Gałczyński był popularnym poetą. Teraz kiedy dookoła ubywa wróbli, także Gałczyński jest coraz bardziej zapomniany. A przecież w czasach, gdy byłam mała nikt by nie uwierzył, że Konstanty Ildefons Gałczyński w niecałe 70 lat po swojej śmierci będzie poetą prawie zapomnianym.
Nie można pozwolić, aby wróbelki zginęły, a wiersze Gałczyńskiego poszły w niepamięć.

Kochajcie, wróbelka, dziewczęta. Kochajcie....

Czytajcie Gałczyńskiego. Czytajcie....