Mała wielka literatura

Witam cię kartek szelestem,

Tytułem na pierwszej stronie,

witam!

Bo po to przecież jestem,

Żebyś mnie ujął w dłonie

I czytał!

Kiedy jesz obiad - na zdrowie!

Gdy chcesz się bawić - baw się!

Ja ci nie bronię!

Ale gdy chcesz mieć opowieść

O wszystkim, co najciekawsze -

Ja ci się skłonię!

Kiedy ci smutno będzie,

Kiedyś samotny, chory;

Bez przyjaciela -

Ja z tobą pójdę wszędzie,

Poprzez zimowe wieczory,

W kraje wesela.

Będziesz wraz ze mną oglądać

Baśnie i cuda, i dziwy

Na końcu świata

Po niebie, po morzach, i lądach

jako te ptaki szczęśliwe

będziemy latać.

Nigdy ci się nie znudzi!

Wędrówki po każdej kartce

Nie są tak straszne.

Przygody innych ludzi.

Są przecież nie mniej warte

Niż twoje własne.

Ja cię bez trudu nauczę

Tego, co przydać się może

Choćby po latach paru.

Ja tobie słowem, jak kluczem,

Cudowny sposób otworzę

pałace czarów.

Edward Szymański

Miało być dzisiaj o kolejnej cudownej roślinie. Wszak postanowiłam raz w miesiącu taką opowieść utkać, ale rano usłyszałam w radio, że jest Międzynarodowy Dzień Książki. Jak mogłabym o takim dniu pisać nie o książkach?

Książki, a raczej ich czytanie to duża część mojego życia. Kocham czytać książki, lubię uciekać w inny świat całym swoim sercem i duszą.

Książki dają mi możliwość odcięcia się problemów życia codziennego, dają mi niezapomniane wrażenia.

Nie wyobrażam sobie mojego życia bez książek. Bez telewizji, bez Internetu tak, ale nie bez książek.

Jak stale powtarzam od książek byłam, jestem i będę uzależniona. I nie mam zamiaru leczyć się z tego nałogu. Czas na książkę zawsze musi być choćby... Tego zostałam nauczona w dzieciństwie i nic tego nie zmieni.

Lubię wracać do sprawdzonych już autorów, a nawet już przeczytanych książek. Jednak zawsze z ciekawością sięgam po coś nowego, zupełnie nieznanego. I cieszę się, gdy jest to wybór trafiony.

Ostatnio przez przypadek wpadły mi ręce książki Alice Munro. I to był strzał w dziesiątkę. Zachwyciły mnie jej opowiadania. Cóż mogę o nich krótko napisać? 

Kim jest ta pisarka?

Urodziła się w 1931 roku jako Alice Laidlaw. Wychowywała się w południowo-zachodnich lasach prowincji Ontario, w rodzinie pobożnych protestanckich farmerów.

Gdy Alice ma osiem lat, do jej rodzinnego Wingham przyjeżdża Lucy Maud Montgomery (moja ukochana pisarka z lat młodzieńczych). Na Alice duże wrażenie robi „Emilka ze Srebrnego Nowiu”. W 1989 roku pisze posłowie do nowego wydania tej powieści, jej zdaniem jednej z najwybitniejszych spośród kanadyjskich. Podkreśla motyw przemiany dziewczynki w pisarkę: „Emilka pod koniec książki mówi, że musi pisać – choćby nie wiadomo co – i my widzimy nie tylko, jak uczy się pisać, ale także jak odkrywa pisanie jako sposób na ocalenie samej siebie w świecie”. Nieprzypadkowo: pisanie jako sposób na (prze)życie wpisane jest także w jej biografię. W swoich książkach Montgomery zaledwie szeptała o tym, o czym Alice mówi głośno.

Alice Munro to chyba druga po Lucy Maud Montgomery sławna pisarka, która przybliża nam  odległą  Kanadę.

Kilkunastoletnia Alice, czując, że nigdzie nie pasuje, szuka swojego miejsca i znajduje je w literaturze. Pisze wiersze, odsyłane – jak w przypadku Emilki – przez czasopisma. Pisanie daje jej poczucie własnej wartości, stanowi rodzaj terapii pozwalającej odreagować problemy – biedę, w jaką po kryzysie i II wojnie światowej popadła rodzina Laidlawów, a przede wszystkim ciężką chorobę matki.

Studiowała na University of Western Ontario, równocześnie pracując m.in. jako kelnerka, bibliotekarka, a nawet zbieraczka tytoniu.

Pierwsze jej opowiadanie ukazało się na łamach studenckiego czasopisma, ale jego autorka nie zagrzała długo miejsca na uniwersytecie. Porzuciła uniwersytet na początku lat pięćdziesiątych, gdy poznała swego pierwszego męża, i wraz z nim przeprowadziła się do Kolumbii Brytyjskiej

W wieku 26 lat miała dwie córki i mieszkała w Vancouver u boku męża, Jamesa Munro. Dawne ambicje zeszły na dalszy plan, choć Alice nadal tworzyła, konsekwentnie starała się zapisywać określoną liczbę stron każdego dnia.

W latach siedemdziesiątych, wraz z drugim mężem, powróciła do Ontario, gdzie mieszka do dziś. Wykładała gościnnie na wielu kanadyjskich uczelniach.

Na sukces musi jednak czekać. Opowiadania, które pisze wracają tak szybko. Trzydziestoletniej Alice ktoś z rodziny sugeruje, żeby rzuciła pisanie. Alice jednak nie posłuchała. I słusznie, było warto. Przełomowy okazuje się rok 1968 i nagrodzony prestiżową Governor General’s Award debiutancki tom „Dance of the Happy Shades”, wydany w momencie, gdy zaczyna się rozpadać jej pierwsze małżeństwo. Po rozwodzie z pierwszym mężem pisanie staje się dla Alice Munro dosłownie sposobem na przeżycie.

Alice zawsze trzymała się na uboczu współczesnego świata, nie udzielała wywiadów.

Pytana, dlaczego pisze opowiadania, mówiła: ''Tak widzę życie. Ludzie zmieniają się, kształtują na nowo po kawałku, robiąc rzeczy, których nie rozumieją. Powieść ma spójność, której nie widzę wokół siebie''

Jak Pory roku Vivaldiego

Zmienia się światło w twoich oczach

Powiedz mi życie coś miłego

Nie pędź tak, proszę, daj odpocząć

Życie, życie jest nowelą,

której nigdy nie masz dosyć

Wczoraj biały, biały welon

Jutro białe, białe włosy

Życie, życie jest nowelą

Raz przyjazną a raz wrogą

Czasem chcesz się pożalić,

ale nie masz do kogo

Każda rodzina jest jak drzewo

Łamie się chwieje, czas je zmienia

Jak w "Porach roku" Vivaldiego

Szczypta zachwytu, łyk cierpienia

Życie, życie jest nowelą,

której nigdy nie masz dosyć

Wczoraj biały, biały welon

Jutro białe, białe włosy

Życie, życie jest nowelą

Co wciąga jak rzeka

Chciałbyś dziś znać przyszłość

Lecz musisz poczekać

Jacek Cygan

Znana amerykańska pisarka Cynthia Ozick nazwała Alice Munro - „naszym Czechowem”. Również John Updike przyrównał ją nawet do Czechowa.

Rzeczywiście, Alice Munro wykazuje się niezwykłą wrażliwością, prostotą stylu i wspaniałą techniką pisarską.

Od rosyjskiego mistrza niewątpliwie nauczyła się słuszności maksymy "sztuka pisania jest sztuką skracania". Dobrze czuje się w krótkich formach.

Jednak dla mnie blisko jej do autorki „ani z Zielonego Wzgórza” . Podobnie jak Lucy Maud Montgomery snuła opowieści z Avonlea, tak Alice Munro snuje opowieści z owej kanadyjskiej prowinicji lat czterdziestych i pięćdziesiątych. Poznajemy historie kobiet i dziewcząt, które są tak naprawdę historiami na wskroś uniwersalnymi. Pisarka pokazuje trudy i pułapki wkraczanie w dorosłość. Obserwujemy dorastanie bohaterek, ich zmaganie się ze sobą, z codziennością. Wraz z nimi obserwujemy otaczające je kobiety: młode i stare, wierzące i niewierzące, wariatki i te, co uchodzące za normalne, mężatki i stare panny, podlotki i dojrzałe kobiety, ciotki, nauczycielki, sąsiadki, koleżanki. Pisarka mierzy się ze wszystkim tym, o czym zwykle się nie mówi lub nie chce się mówić.

Niekiedy można odnieść wrażenie, że w jej opowiadaniach to mężczyzna jest stroną optymistyczną, która wiąże się z pozytywnym nastawieniem do świata. Rzadko jest outsiderem, żyje w zgodzie ze światem. Inaczej jest z kobietami. Zajmują one szczególne miejsce w tekstach pisarki. Nieraz płacąc wysoką cenę za naruszenie konwencji, wyjście poza rolę, jaka została im narzucona. Są sfrustrowane i nie chcą przystawać do tradycyjnych ról. Często czują się zagubione, przytłoczone smutną rzeczywistością, zmagają się z codziennymi problemami. Szukają własnej ścieżki, próbują znaleźć choć odrobinę prawdziwego uczucia. Czasami jednak decydują się bronić swej godności.

Munro opisuje zwykłe życie, społeczne relacje, dylematy i wybory postaci pozbawionych wszelkiego heroizmu. Bezbarwność małych miasteczek, przeistaczająca potęga seksu i problemy kobiet starających się zrobić coś po swojemu w świecie rządzonym przez mężczyzn.

Bohaterowie opowiadań Munro to zwykli ludzie. Nawet i ja odkryłam wiele moich cech, problemów, odczuć. W każdym z nich jest coś, co każe zatrzymać się na chwilę zastanowienia. Każde z nich kończy się pewnym niedopowiedzeniem, że można sobie samemu opowiedzieć swój własny dalszy ciąg. Pozostawienie takiej możliwości bardzo mi się podoba. Dzięki temu te opowiadania wcale tak szybko się nie kończą, ale trwają we mnie jeszcze przez jakiś czas po przeczytaniu.

Jednak sama pisarka nie lubi, gdy mówi się, że nikt tak jak ona nie potrafi dostrzec niezwykłości życia zwykłych ludzi: ''Nie rozumiem pojęcia zwykli ludzie. Wszyscy jesteśmy wyjątkowi''. Może to i prawda…..

Alice Munro to dla mnie jedna z najważniejszych autorek opowiadań. Jej historie są bogate  w treść niczym powieści. Niektórzy określają je jako gęste. Skupia bowiem całe życie na kilkunastu stronicach, ukazując przemiany, którym ono podlega.

Alice Munro należy cytować, bo cytat lepiej niż opis odda szlachetną spontaniczność jej prozy.

"The New York Times"

Nawet opis prostego życia u Munro zyskuje psychologiczną głębię.

"The Observer"

Munro jest iluzjonistką, której sztuczek nie da się rozszyfrować.

"The Washington Post"

Alice Munro daje niezbity dowód, że jak nikt inny potrafi uchwycić istotę ludzkiej natury w najróżniejszych naszych zachowaniach. Trudno sobie wyobrazić żywszy zmysł obserwacji .

„Houston Post”

Munro podgląda swoich bohaterów zatrzymanych w kadrach pomiędzy poobiednim zmywaniem naczyń a decyzjami, które na zawsze zmienią ich los.

Piotr Stasiak „Polityka”

Alice Munro to autorka, która przede wszystkim szanuje czytelnika. Literatura jest tu tym, czym była od zawsze – komunikatem między autorem a odbiorcą, który widzi, czuje i stara się zrozumieć bohaterów opowiadań.

Wojciech Chmielewski

O Munro mówi się, że jest mistrzynią anegdoty i właśnie wokół anegdoty buduje ona treść swoich opowiadań, porównywanych do miniatur Vermeera – jest w nich zawarta cała gama emocji, wszystkie odcienie relacji międzyludzkich

Katarzyna Kazimierowska

Niektóre z tych historii są bliższe mojego życia niż inne, ale żadne nie są tak blisko, jak ludziom wydaje się, że są. Zawsze jednak piszę o momencie życia, w którym jestem

Alice Munro

Usiądź na trawie, posłuchaj wiatru pieśni,

Dotknij dłonią żyjącej materii, tej małej, nieznaczącej

Zamknij oczy, niech ciepło słońca cię unosi

Przyroda obejmie, wciągnie, porośnie

Kołysz się wraz z brzozami, stań się jedną z nich,

Daj schronienie ptakom, niech cię mrówki łaskoczą,

A później idź przed siebie, przez pola, znacząc je swoim śladem

Zostaw zgiełk, zostaw szum i sztuczność

Wciągnij zapach życia

Wstań i biegnij

Wolny i spokojny

Niech gonią cię ptaki, niech goni cię życie

Dotknij dojrzałych kłosów, nabrzmiałych, gotowych

I patrz w gwiazdy, układaj miliony wzorów

Niech ci się śni ruch planet

Spójrz na świat z samego księżyca

I teraz powiedz

Czy to życie cię nie zachwyca ?

Adam Grabski