Opowieść nie tylko z sadu

Piękno zaczarowane

Urzeczona pięknem najprawdziwszym

zaczarowana widokiem jak z baśni

zanurzam się w stary sad

odmawiający wraz ze słońcem

poranne modlitwy

w cerkiewnym języku przeszłości

dołączam do głosu ptaków

szelestu przemykającej wśród traw sarenki

zatopiona w przeszłości

kryjącej się pod mchem porastającym krzyże

cisza przenika serce

promienie słońca otaczają wyobraźnię

która widzi niewidoczne

obejmują drewnianą świątynię

na wzgórzu wśród starych jabłoni

i jeszcze starszych historii

pisanych od wieków życiem

trwa cud majowego poranka

na starym wzgórzu

gdzie Bóg jest na wyciągnięcie ręki …

Jak zawsze o tej porze tkam opowieść o niezwykłym drzewie. 

Drzewa otaczano bowiem czcią w wielu kulturach. Często wyobrażano je sobie jak oś, wokół której uporządkowany był świat. Kult drzew odgrywa ważną rolę zwłaszcza w mitologii celtyckiej. W tej kulturze właściwie cała natura była postrzegana jako sfera sacrum. I może dlatego też interesuje się ich wierzeniami. Celtowie na samym początku oddawali cześć drzewom.

Drzewa czczone przez Celtów to cisy, jesiony, dęby, brzozy, buki, jabłonie, jarzębiny, leszczyny i wiązy. Była opowieść o celtyckich dębach, bukach, brzozach i polskich wierzbach. Dzisiaj opowiem o drzewie, drzewie jakże bliskim autorce dzisiejszych wierszy Basi. 

Tak, będę tkać opowieść o jabłoni. 

Jabłoń jest drzewem, które niemal w każdej kulturze ma swoje wyjątkowe miejsce i symbolikę

Dla Celtów jabłoń była świętym drzewem, a jabłka symbolem magii, wiedzy oraz objawienia. Była oznaką urodzaju i obfitości. To właśnie z drzewa jabłoniowego  druidowie sporządzali magiczne różdżki, a sami bogowie posługiwali się różdżkami sporządzanymi właśnie z jabłoni

Natomiast spożywanie owoców z zaczarowanych jabłoni zapewniało nieśmiertelność.

W centralnym punkcie celtyckich cmentarzy sadzono jabłonie. Wierzono, że dusza po śmierci wchodzi w jabłoń. Gdy drzewo uschło, znaczyło to, że dusza opuściła je, by ponownie narodzić się w ludzkim ciele.

Jabłoń jest nierozerwalnie związana z celtyckimi wyobrażeniami o Zaświatach. Sama nazwa najczęściej kojarzona z celtyckim rajem – Avalon - Wyspą Jabłoni.

Właśnie według legend gdzieś na dalekim oceanie jest Wyspa Jabłoni. Rosną tam drzewa, które owocują przez cały rok, a choroby i śmierć nie mają dostępu do jej brzegów. Harmonia i piękno, żyzność i bogactwo królują na tej wyspie.

Warto dodać, że według legend zmarli królowie oraz bohaterowie- w tym król Artur, śpią na właśnie na wyspie Avalon i czekają chwili, by zbudzić się i ruszyć na pomoc ojczyźnie.

Może kiedyś napiszę o tej wyspie.

Pięć pór roku

Wędruję

przez pięć pór roku

z sercem otwartym na radość

jakby

świat mógł zapewnić spokój

do którego zatęsknił człowiek

utrudzony ponad własną miarę

przebiegam

przez kolejne przedwiośnia

przeskakując kałuże

odbijające błękit nieba

potrącam

gałązki kwitnącej jabłoni

goniąc wiosnę po łąkach i sadach

dojrzewam

z kłosami zboża

falując wśród odgłosów lata

chłonę

barwy ciepłej jesieni

wraz z odlatującymi ptakami

chwytam

płatki śniegu

spadające z bezlistnych konarów

wrastam

w mój polski pejzaż

sercem i duszą na wieki.

W mitologii greckiej znajdujemy również opowieści związane z tym drzewem.

Pierwszą z nich jest znana wszystkim historia o tym, jak bogini Eris rzuciła boginiom jabłko z napisem „Dla najpiękniejszej” . O to miano rywalizowały Afrodyta, Atena i Hera. Parys, który został sędzią wybrał Afrodytę, a w nagrodę najpiękniejszą kobietę na ziemi- Helenę. Wiadomo, jaki był koniec tej historii.

Druga, mniej znana, opowiada o młodzieńcu Akontiosie, który zakochał się w pięknej Kidyppe. Podczas uroczystości na Delos rzucił jej jabłko z napisem: „Przysięgam na Artemidę, że poślubię Akontiosa”. Dziewczyna przeczytała tekst, tym samym zobowiązując się do ślubu. Kiedy wróciła do Aten i przygotowywała się do ślubu z innym mężczyzną, zapadła na tajemniczą chorobę. Powtórzyło się to trzykrotnie. Wreszcie ojciec dziewczyny dowiedział się od wyroczni w Delfach, że jest ona związana przysięgą i musi wyjść za mąż za Akontiosa. Wkrótce go zatem poślubiła.

Nie można także pominąć sadu Hery, który znajdował się na dalekim Zachodzie, u końca dni. Rosły w nim złote jabłka strzeżone przez nimfy Hesperydy oraz stugłowego smoka Ladona. Drzewo to dar ślubny ofiarowany Herze przez Gaję. Zdobycie złotych jabłek było jedną z 12 prac Heraklesa 

Dla Skandynawów jabłko było symbolem wiecznej młodości. Magiczne, złote jabłka Iduny zapewniały bogom wieczną młodość. W alfabecie runicznym jabłoń symbolizuje ingwaz.

Każdy też powie, że również w Biblii jest mowa o jabłku. 

Gdybyśmy zapytali przypadkowe osoby o to jaki owoc zerwała Ewa, to zapewne większość powie że było to jabłko. Jednak Pismo Święte nie wskazuje jaki owoc rósł na drzewie poznania dobra i zła w Ogrodzie Eden. 

Czy Ewa zerwała jabłko z jabłoni, czy może jabłko granatu, figi a może jeszcze inny owoc? O tym nie będę dzisiaj pisać, bo nie chcę odbiegać od tematu. Ale dodam, że legenda mówi, ze kawałek odgryzionego jabłka utkwił Adamowi w gardle i dlatego wypukłą grdykę u mężczyzn nazywa się właśnie "jabłkiem Adama".

Przykłady można mnożyć, jednak łączy jej jedno. We wszystkich opowieściach powtarzają się te same symbole jabłek i jabłoni.

Obraz

Jest taki obraz

Matka i synowie

Pod parasolem kwitnącej jabłoni

Białe płatki szczęścia

Spadają na roześmiane usta

Młodość miesza się z wiosną

Niczym radość synów z marzeniami matki

Pod parasolem miłości

Życie przybiera barwę słońca

Tańczą pszczoły

W tańcu wiosennej radości

A niebo przeczyste

Uśmiecha się do tej miłości bez granic.

W bajkach jabłka bywają zwykle złote i rosną w królewskim ogrodzie. Z reguły  dają się zerwać jedynie wybranej osobie. Bywają też jabłka zatrute. 

Również w przysłowiu pojawia się jabłko. Mówiąc „Nie daleko pada jabłko od jabłoni” mamy na myśli podobieństwo dziecka do rodzica.

Z reguły symbolizują one wieczność i nieśmiertelność, młodość, magię, mądrość i wiedzę. Jest to także symbol władzy królewskiej, który można spotkać w insygniach monarchów. Ponadto jabłko to również symbol rozkwitu miłości i płodności. Kwiat jabłoni często jest nazywany kwiatem panny młodej. Był też chętnie wykorzystywano do magii miłosnej. Dziewczyna, która chciała uzyskać wzajemność chłopca,  dawała mu do ugryzienia jabłko, by przywiązać go do siebie na zawsze.

Wianek ozdobiony jabłkami, wity podczas wieczoru poprzedzającego zaślubiny przez pannę młodą i jej druhny był zawieszany na rózdze, którą podczas wesela wnoszono do izby. Z rózgi zdejmowano wszystkie ozdoby i obrzucano nimi nowożeńców. Jabłka miały sprawić, że młodzi dochowają się dużej liczby potomstwa i będą wieść szczęśliwe życie.

Nie wiadomo, kiedy pojawiły się pierwsze jabłka.  Jednak najstarsze ślady sięgają około 6,5 tys. lat przed naszą erą i terenów bałkańskich. Na terenie Polski, w wykopaliskach Biskupina znaleziono ślady jabłoni, która rosła tam 3,5 tys. lat temu. Na początku była to dzika jabłoń. Z czasem drzewa jabłoni zaczęto sadzić w pobliżu domostw, ogrodów, a w końcu tworzyć sady.

Polscy ogrodnicy rozpoczęli własną hodowlę za panowania dynastii Jagiellonów. Przyczyniły się do tego klasztory i zakonnicy – głównie cystersi i benedyktyni. W XV w. wraz ze szczepieniem drzew i dalszym rozwojem praktyk ogrodniczych zaczęto dobierać i rozmnażać jabłka pod względem kształtu, koloru i smaku.

Według wierzeń jabłoń relaksuje i usuwa napięcia dnia codziennego. Przytulenie się do jej pnia wycisza, wzmacnia i  dodaje sił do realizowania zamierzonych celów.

W polskiej tradycji jabłoń była uznawana za symbol odkupienia, niewinności i czystości.

U Słowian jabłka wchodziły w skład posiłku spożywanego w czasie pogrzebu i na stypie. Powiedzenie „ziemia pachnie jabłkami”  sugerowało zbliżającą się śmierć. Jabłoń bywała uznawana za drzewo przodków, które wiązało się z życiem właściciela i jego rodziny. Gdy usychała, zwiastowało to śmierć, któregoś z członków. Zbyt wczesne kwitnienie wróżyło we wsi pogrzeb, a potem szybki ślub owdowiałego małżonka, jeszcze przed końcem żałoby.

Jabłkami dekorowano drzewka bożonarodzeniowe, kładziono je na wigilijnym stole, sporządzano z nich wigilijne potrawy. W niektórych rejonach Małopolski podczas Godów domy odwiedzali kolędnicy inscenizujący dzieje grzechu pierworodnego, wygnanie pierwszych rodziców z Raju. Ich podstawowym rekwizytem było wówczas niewielkie drzewko ozdobione jabłkami, jako symbol rajskiego drzewa, grzechu i odkupienia.

Wiosna

Rozszalała się wiosna

jak młodość nieposkromiona

zakochani bujają w obłokach

może ludzie zaczną się uśmiechać

gdy zobaczą kwitnące jabłonie

nic nie jest pewne

z bielą płatków opadną nadzieje

zieleń utraci soczystość

serca zgorzknieją przedwcześnie

nie tęsknij za młodością

poszukaj jej w trawach

zaczaruj łąkę i las

obudź uśpione marzenia

zmieszaj z pyłem księżycowym

podlej poranną rosą

poszukaj dwóch podobnych stokrotek

a niemożliwe stanie się możliwe

zatrzymaj wiosnę w sercu

żeby nie mogło się zestarzeć

otwórz okno

zaproś kosa do stołu

nie pozwól umrzeć marzeniom …

Jabłka były też wykorzystywane w medycynie ludowej. 

Poświęcone w dniu św. Błażeja lub w święto Matki Boskiej Zielnej pomagały na ból gardła. Spożywanie surowych owoców było polecane na zgagę. Owce powodowały wzmożenie apetytu, oczyszczały układ pokarmowy i łagodziły objawy artretyzmu. Na parchy pomagała maść ze smażonej na maśle kory, brodawki miały ustąpić po posmarowaniu ich sokiem z jabłka i wypowiedzeniu specjalnego zaklęcia.

Angielskie przysłowie mówi:  „Jedno jabłko dziennie trzyma lekarza z daleka ode mnie”. Moja mama powtarza "jabłko z wieczora odpędza doktora". Warto zatem je jeść.

Stosowano W medycynie ludowej stosuje się je w zaburzeniach układu pokarmowego oraz moczowego. Ma także właściwości oczyszczania organizmu z toksyn. Jedzenie jabłek sprzyja też odchudzaniu.

Jabłko to cenne źródło witaminy C, która wzmacnia naszą odporność. Jabłka zawierają duże ilości cukru-fruktozy, która powoli, ulega przemianom w naszym organizmie i w ten sposób zapobiega szybkiemu wzrostowi cukru we krwi. Pektyny i białka zawarte w jabłkach wchłaniają zbędne, często szkodliwe, produkty przemiany materii. Od wieków dojrzałe, surowe jabłka podawano w zaparciach, a duszone owoce przy biegunkach, nieżytach żołądka i jelit.

Ostatnio bardzo wykorzystuje się właściwości octu jabłkowego.

Najstarszym i najtańszym sposobem przechowywania owoców jest ich suszenie. Dawniej gospodynie, aby je wysuszyć, wieszały sznurki z krążkami jabłek na krokwiach domu. Dziś opracowane są technologie przechowywania owoców. Jednak środkami chemicznymi hamuje się czas ich dojrzewania. Cały rok mamy więc świeże owoce. Nie rezygnuje się jednak z suszonych owoców. Suszenie odbywa się w specjalnych suszarniach. W miarę suszenia następuje utrata wody i zagęszczanie cukru. Owoce suszone dają dużo więcej energii niż owoce świeże. Krążki suszonych ze skórką jabłek bogate są też w błonnik, korzystnie wpływający na układ pokarmowy. Zawierają żelazo. Niestety, w trakcie suszenia jabłka tracą witaminę C.

Korzystajmy więc z darów sadów. Jedzmy jabłka w każdej postaci. Nawet te dzikie. Ale kto o nich jeszcze pamięta?

Nostalgia wiosenna

Razem z płatkami jabłoni

rozkwitają moje zachwyty

zakorzenione w przeszłości.

Dotykam kory starych drzew

liczę wszystkie wiosny życia

gdy w zwolnionym tempie

przesuwają się białe i różowe

okruchy radości ścielące dywan

na pierwszokomunijnych fotografiach

nie ma już ludzi bliskich sercu

co odeszli wraz z płatkami jabłoni

i synowie wyrośli zbyt szybko

nie ma babci i jabłonki spod jej okna

nie wiem czy do starej cerkwi

napotkanej jeden raz w życiu

prowadzą te same stare jabłonie.

Pewnie wielu rzeczy już nie ma

więc biorę ostrożnie tegoroczne kwiaty

zanurzam w nich swoją twarz

może po latach

ktoś weźmie do ręki

fotografię z jabłonią w tle