Złoto nie tylko na talerzu

Złota kula odchodzi

odcieniami purpury

gasi rzekę

różowym szalem

śpiewy szafranowe

dzień żegnają

słońce zachwyca koralem

stygnie niebo

góry w dali

czarne się stają

ptaki milkną

choć wolność dostały

smukłe łodzie

przysiadły na brzegu

cień się zagubił

w ciemnościach wieczoru

będzie błądził

do dnia następnego

Waldemar Hładki

Dzisiaj opowieść o ubogiej kuzynce najdroższej przyprawy świata.

Szafran i kurkuma są sobie bliskie, ale jakże też się różnią.  

Zarówno czerwone niteczki szafranu jak i złocisty proszek z korzenia kurkumy barwią potrawy na piękny, złoty kolor. Niektórzy nawet, nazywają kurkumę szafranem indyjskim.

Szafranu nie używam, więc tylko o nim wspomnę.

Szafran znany był już na dworze króla Salomona, czyli tysiące lat temu. Uprawiany jest w basenie Morza Śródziemnego. Stanowi  bogactwo Hiszpanii. Sposób pozyskiwania tej przyprawy jest niezwykle pracochłonny. Polega na zbieraniu znamion z kwiatów krokusów. Aby otrzymać 50 dag przyprawy trzeba ręcznie zebrać je z 250 tys. krokusów. Nie dziwi więc fakt, że szafran jest najdroższą przyprawą świata. Jego cena może i jest adekwatna do właściwości, które ma. Jak wyczytałam szafran uszczęśliwia. Poprawia humor i łagodzi depresję. Naukowcy odkryli, że działa tak silnie jak chemiczne antydepresanty. Dodatkowo szafran łagodzi objawy PMS aż u 75 proc. kobiet. 

Substancje odpowiedzialne za  kolor i zapach szafranu – krocyna i safranol ‒  zmniejszają stężenie cholesterolu we krwi i niszczą wolne rodniki. Ponadto ponoć szafran poprawia wzrok. A to dzięki temu, że reguluje poziom tłuszczów w komórkach gałek ocznych. Jeśli jest ich za mało, oczy są słabo nawilżone i zaczynają chorować. Może więc powinnam pomyśleć o stosowaniu tej przyprawy?

Szafran jest ceniony za silny smak, aromat i żółty kolor. Dodany do paelli, risotta i tradycyjnej marsylskiej zupy bouillabaisse, czyni te dania niepowtarzalnymi. W polskiej kuchni dodawano szczyptę szafranu do „Baby szafranowej”. Miała wtedy piękny, intensywnie żółty kolor.

W mroźny dzień

W wyiskrzonej dali krążą płatki śniegu,

przez pryzmat promieni skrzące diamentami,

wszystko ustalone od pradawnych reguł,

lecz zimowym pięknem nie dam się omamić.

Jeszcze długo czekać, zanim pierwszy krokus

szafranowym płatkiem rozświetli trawniki,

rozśpiewane ranki wrócą do ogrodu,

wierzba nad Bystrzycą wiosennie zaskrzypi.

Choć znów za oknami lód i zawierucha,

ptaki nie śpiewają, tylko wiatru skowyt,

wśród podmuchów zimy rytmu serca słucham,

gdzie maj szumi liściem w mroźny dzień styczniowy.

Ewa Pilipczuk

Kurkuma pochodzi z Indii. Pozyskuje się ją z korzenia rośliny o nazwie ostryż. Korzeń kształtem przypomina imbir. Kurkuma to jedna z najważniejszych i najstarszych przypraw Bliskiego Wschodu. Już 600 lat przed naszą erą jego mieszkańcy zwrócili uwagę na jej niezwykłe właściwości.

Pierwsze wzmianki o kurkumie można znaleźć w starożytnych księgach asyryjskich o ziołach. Co ciekawe, w swoich zapiskach z podróży do Chin wspominał o niej też Marco Polo. To właśnie za jego czasów, w XIII wieku, kurkuma dotarła wraz z arabskimi kupcami do Europy.

W Indiach uznawana jest za świętą. Odegrała ważną rolę w hinduskiej duchowości. Używana była przez tysiące lat w różnych ceremoniach hinduistycznych. Szaty mnichów są tradycyjnie malowane barwnikiem wykonanym z kurkumy. Kurkumę wykorzystuje się do tworzenia naszyjników, które zastępują ślubne obrączki.

Ze względu na swój kolor w mitologii Tamil (starożytnej religii) była silnie związana ze słońcem.

Podczas festiwalu Tamil Poongal, całe rośliny i świeże kłącza kurkumy przekazywane są na ofiarę dziękczynną dla Suryanu, boga słońca. 

Do dzisiaj festiwal kurkumy w świątyni Khandoby jest ważnym świętem.

Żółty kolor kurkumy traktowany jest jako jeden z siedmiu ośrodków energetycznych w ciele człowieka, określany jako „ośrodek władzy”.

Curcuma longa, żółty imbir, indyjski szafran, ostryż, żółcień...

Staroarabskie nazewnictwo tej rośliny brzmiało "kurkum" i to zapewne stąd znamy ją dzisiaj pod taką nazwą. W łacinie nazwą uniwersalną pozostaje "curcuma longa".

W wielu krajach kurkuma nazywana jest przede wszystkim indyjskim szafranem. Francuzi mówią więc na nią safran des Indes, Anglicy – Indian saffron, Portugalczycy – açafrão da Índia, a Polacy – szafran indyjski.

Kurkuma wyglądem przypomina łodygę imbiru. wysokość sięga około 1 metra. Liście z niej wyrastające osiągają długość prawie 50 centymetrów. Natomiast kłącze rośliny ma  długość w granicach od 5 do 6 cm i są dość cienkie - 10-15 milimetrów średnicy.

W Azji, a głównie w Indiach, na zatłoczonych bazarach i w małych sklepikach, można spotkać  przyprawy we wszystkich kolorach. Jednak królowa jest tylko jedna. Kurkuma. Prawdziwe prawdziwy złoty skarb tej ziemi.

I to właśnie kuchnia azjatycka najlepiej wykorzystuje  zalety kurkumy. Można ją spotkać prawie wszędzie. Jest zatem składnikiem curry, musztardy i sosu Worcestershire. Dodana do rosołu, drobiu, ryb i owoców morza, nada potrawie charakterystyczny, egzotyczny smak, a przede wszystkim piękny kolor. Dlatego i ja kurkumę dodaję przede wszystkim do rosołu i ryżu. Moi bratankowie zawsze dziwili się, że u mnie ryż ma złoty kolor.

Właśnie ze względu na swoją intensywną, żółtą barwę, używa się jej jako naturalnego barwnika spożywczego. W przemyśle spożywczym kurkuma oznaczana jest symbolem E100.

To jedna z tych kilku magicznych roślin, które mają dziesiątki cudownych właściwości. Kurkuma zajmuje wyjątkowe miejsce w indyjskiej medycynie ludowej. Według ajurwedy, to właśnie ta przyprawa jest lekiem na większość chorób i naturalnym sposobem na wydłużenie życia.

Podstawowym składnikiem Curcuma longa jest kurkumina – przeciwutleniacz polifenolowy z grupy kurkumoidów. Ponad to, w kurkumie zawarte są witaminy B1, B2, B3, B6, B9, witamina E oraz K, a także związki mineralne, takie jak wapń, mangan, potas, żelazo, magnez, fosfor, sód, miedź oraz cynk. Jednak wymienione witaminy i minerały występują w ostryżu w ilości marginalnej.

Na początku, w starożytności, wykorzystywano ją jako lek na bóle menstruacyjne, środek łagodzący objawy chorób pasożytniczych i układu oddechowego, a także w leczeniu wrzodów żołądka, niedrożności wątroby i rożnego rodzaju stanów zapalnych.

Obecnie udowodniono, że kurkumina:

– wspomaga pracę mózgu i przeciwdziała chorobom degeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera;

– działa przeciwnowotworowo;

– wspomaga trawienie, pracę trzustki i wątroby;

– wspomaga pracę układu immunologicznego, wzmacnia odporność i zwalcza infekcje;

– wspiera leczenie chorób oczu, jaskry, zespołu suchego oka lub zapalenia spojówek.

Regularne przyjmowanie kurkuminy poprawia zatem pracę układu nerwowego i sercowo-naczyniowego, pomaga w chorobach oczu, przeciwdziała depresji i stanom lękowym, a także działa przeciwstarzeniowo. Stosuje się ją w celu pobudzenia układu trawiennego oraz poprawy sprawności stawów, zwłaszcza u starszych osób.

Statystyki pokazują, że niektóre populacje na Dalekim Wschodzie mają lepszy stan zdrowia niż ludzie Zachodu. Starzeją się później, są mniej otyli i cierpią na mniej chorób przewlekłych, w tym tych nazywanych cywilizacyjnymi. Zauważono, że wyjaśnienie tych różnic może zależeć od różnych systemów żywienia, w tym ważną rolę odgrywa kurkuma, która jest wszechobecna w kuchniach Wschodu.

Nie można zapomnieć również o pielęgnacyjnych właściwościach kurkumy. Pomaga likwidować przebarwienia i sprawia, że skóra staje się lepiej odżywiona. Maseczka z kurkumy na twarz, która sprzyja likwidacji zmarszczek. Wygładza i ujędrnia skórę.

Zatem powodów, które przemawiają za tym, by to właśnie kurkuma znalazła się wnaszym domu jest wiele. 

Listopadowy świt

„Najciemniej jest przed świtem” –

– mówi mądre słowo.

Dlatego, jak przystało,

najpierw było

naprawdę granatowo.

Niedługo potem

ciemna zasłona pękła,

powstała jasna linia prześwitu,

wychyliła się Jutrzenka,

poranny prekursor świtu…

Ten szafranowy pas

na dojrzałym granacie nieba

budzi nowy dzień,

wyciąga go z ciszy niebytu,

piękne dzieło stworzenia,

godne boskiego zachwytu.

Bernadyna Łuczaj